Ν. 3179/2008 - τροπ. με το Ν. 4356/2015
Ο θεσμός του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης εισήχθη στην Ελλάδα αρχικά με το ν. 3179/2008, σύμφωνα με το άρθρο 8 της Ευρωπαικής Συνθήκης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), τροποποιήθηκε δε ριζικά με το ν. 4356/2015 και αφορά πλέον ετερόφυλα και ομόφυλα ζευγάρια. Η εξέλιξη των κοινωνικών ηθών και αντιστοίχων αντιλήψεων οδήγησε στη νομοθετική αναγνώριση και ρύθμιση της εξώγαμης συμβίωσης από τις περισσότερες ευρωπαικές χώρες με νόμους που αφορούν τα ετερόφυλα και τα ομόφυλα πρόσωπα.
Από την εισαγωγή του θεσμού μέχρι σήμερα σημειώνεται μεγάλη αύξηση των συμφώνων συμβιώσεως και συγκεκριμένα από το 2009 (πρώτο έτος εφαρμογής) έως το 2014, τα Σύμφωνα Συμβίωσης ανήλθαν κατ’ έτος σε 161, 180, 185, 314, 581 και 1.573 αντίστοιχα, δηλαδή καταγράφηκαν συνολικά 2.994 σύμφωνα Συμβίωσης συνολικά σε όλη τη χώρα, ενώ τον Ιανουάριο 2015 υπογράφηκαν 143 Σύμφωνα, όσα περίπου είχαν συναφθεί συνολικά το 2009.
Με το προηγούμενο νομικό καθεστώς τα δικαιώματα των συμβαλλομένων του συμφώνου ήταν αρκετά περιορισμένα και υπήρχε ισχυρή διάκριση του θεσμού από τα γάμο, ήδη όμως με την εισαγωγή του ν. 4356/2015 τα δικαιώματα των συμβαλλομένων μερών είναι σχεδόν αντίστοιχα με αυτά του γάμου, σε κρίσιμα ζητήματα όπως η διατροφή των συμβαλλομένων, τα δικαιώματα στα αποκτήματα και τα κληρονομικά δικαιώματα. Ωστόσο είναι δυνατό οι συμβαλλόμενοι κατά την κατάρτιση του συμφωνητικού να παραιτηθούν από αυτά.
Εξάλλου έχουν ήδη εκδοθεί νόμοι και ερμηνευτικές εγκύκλιοι που εξομοιώνουν ασφαλιστικά και φορολογικά το σύμφωνο συμβίωσης με το γάμο. Ειδικότερα σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 16 του ν. 4387/2016, τα πρόσωπα που συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης, εξομοιώνονται, ανεξάρτητα από το φύλο τους, πλήρως με τους εγγάμους, και, έχουν δικαιώματα ίδια με τους έγγαμους ως προς την εφαρμογή των διατάξεων της συνταξιοδοτικής νομοθεσίας που αφορούν τους επιζώντες συζύγους. Παράλληλα, με την παρ. 10α του άρθρου 48 του ν. 3996/2011, οι συμβαλλόμενοι του συμφώνου συμβιώσεως θεωρούνται ως προστατευόμενα μέλη οικογένειας ασφαλισμένου ή συνταξιούχου, λόγω γήρατος ή αναπηρίας.
Σχετικά δε με τη φορολογία εισοδήματος σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 67 του Ν. 4172/2013 κοινή φορολογική δήλωση, όπως και οι σύζυγοι, δύνανται να υποβάλουν και τα πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Στην περίπτωση αυτή έχουν την ίδια φορολογική αντιμετώπιση με τους έγγαμους. Σημειώνεται ωστόσο ότι τα παραπάνω πρόσωπα δύνανται αλλά δεν υποχρεούνται να υποβάλλουν κοινή φορολογική δήλωση. Επίσης όσοι έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, σύμφωνα με εγκύκλιο του υπουργείου Εργασίας, είναι πλήρως εξομοιωμένοι με τους συζύγους ως προς κάθε δικαίωμα, παροχή, υποχρέωση ή περιορισμό που προκύπτει από τις διατάξεις της εν γένει κοινωνικοασφαλιστικής, προνοιακής και εργατικής νομοθεσίας, καθώς και υλοποίησης πολιτικών απασχόλησης. Ενδεικτικά αναφέρεται η χορήγηση επιδόματος γάμου, άδειας γάμου, τα κριτήρια συμμετοχής και κατάταξης στα προγράμματα απασχόλησης του ΟΑΕΔ κ.λπ.
Το Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης είναι ιδιωτικό συμφωνητικό που συνάπτεται μεταξύ δύο προσώπων (ετεροφύλων ή ομοφύλων) ενώπιον συμβολαιογράφου. Ακολουθεί η καταχώρηση του Συμφώνου στο ειδικό βιβλίο του αρμόδιου Ληξιαρχείου, οπότε το σύμφωνο αποκτά νομική ισχύ. Η σύναψη συμφώνου δεν επιτρέπεται σε περίπτωση που υπάρχει ήδη γάμος ή άλλο σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης ή μεταξύ συγγενών ή μεταξύ υιοθετούντος και υιοθετουμένου.
Η λύση του συμφώνου επέρχεται είτε με συμφωνία των συμβαλλομένων ενώπιον συμβολαιογράφου, είτε αυτοδικαίως με τη σύναψη γάμου μεταξύ τους είτε με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση εφόσον έχει κοινοποιηθεί προηγουμένως στον άλλο πρόσκληση για συναινετική λύση και έχει παρέλθει τρίμηνο.
Τα τέκνα που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα που έχουν και τα τέκνα που γεννήθηκαν σε γάμο έναντι και των δύο γονέων. Οι γονείς έχουν αμφότεροι τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις που έχουν οι έγγαμοι γονείς, δεδομένου ότι οι διατάξεις του ΑΚ περί γονικής μέριμνας εφαρμόζονται αναλόγως. Ωστόσο το επώνυμο των τέκνων πρέπει να ρυθμιστεί οπωσδήποτε με συμφωνία άλλως τα τέκνα λαμβάνουν το επώνυμο και των δύο γονέων.
Συνολικά το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, συνάπτεται απλά και λύνεται επίσης απλά και με τη θέληση ενός μόνο μέρους, πλην όμως κατόπιν της ισχύος του Ν. 4356/2015 οι συμβαλλόμενοι πρέπει να γνωρίζουν ότι τα απορρέοντα από αυτό δικαιώματα και υποχρεώσεις είναι αντίστοιχα με αυτά του γάμου.
Ελένη Κ. Μητσοπούλου
Δικηγόρος
Tο gonis.gr δημοσιεύει κάθε σχόλιο το οποίο είναι σχετικό με το θέμα στο οποίο αναφέρεται το άρθρο. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές και διατηρούμε το δικαίωμα να μην δημοσιεύουμε συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια όπου τα εντοπίζουμε. Σε κάθε περίπτωση ο καθένας φέρει την ευθύνη των όσων γράφει και το gonis.gr ουδεμία νομική ή άλλα ευθύνη φέρει.
