Σε πολλές δυτικές χώρες και πλέον και στην χώρα μας δια νόμου, μια αυξανόμενα καλή πρακτική είναι η εφαρμογή της κοινής επιμέλειας-ανατροφής των παιδιών και μετά από τυχόν διαζύγιο. Είτε δικαστικά, είτε σε περίπτωση συμφωνίας των γονέων είναι η έγγραφη διευθέτηση ανάμεσα στους δύο γονείς για την φροντίδα του παιδιού που την μοιράζονται και οι δύο περίπου από κοινού και εξίσου μετά τη διάσταση ή το διαζύγιο. Για τη διευθέτηση αυτή καθοριστική συμβολή έχει ο γονεϊκός προγραμματισμός ο οποίος είναι ένα σχέδιο ανατροφής τέκνου που πρέπει να καλύπτει τις βασικές ανάγκες των παιδιών και καθιστά διακριτές με λεπτομερέστατη αναφορά όλες τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει ο κάθε γονέας. Για την κατάρτισή του είναι επιθυμητό οι δύο γονείς να συνεργαστούν με κοινό στόχο την συν-ανατροφή των παιδιών τους. Σε κάθε περίπτωση βασικά κριτήρια που πρέπει να ληφθούν υπόψιν για την δημιουργία του προγραμματισμού είναι:

• η εκπλήρωση των αναγκών του παιδιού και το μέγιστο δυνατό συμφέρον για αυτό
• ηλικία και ιδιοσυγκρασία του παιδιού
• ικανότητα προσαρμογής του παιδιού στις αλλαγές
• σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον
• πρακτικότητα προγράμματος

       Η ΠΡΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΓΟΝΕΪΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ

    Πώς οργανώνεται για τα παιδιά η ζωή μετά το διαζύγιο;

Κάποια από τα παιδιά χωρισμένων γονιών πιθανόν να εξακολουθούν να μένουν με τον ένα γονιό στο σπίτι όπου ζούσαν ως το διαζύγιο. Η διατήρηση του χώρου (όταν είναι εφικτό) αποτελεί μια θετική γι' αυτά απόφαση, η οποία διαψεύδει το αίσθημα ολικής καταστροφής που βιώνουν όταν γκρεμίζεται το οικογενειακό τους οικοδόμημα. Όμως άλλα παιδιά βιώνουν πρόσθετες αλλαγές, όπως είναι το χάσιμο του σπιτιού τους, της γειτονιάς τους, καμιά φορά του σχολείου τους ή των φίλων τους, δηλαδή πολλών από εκείνα που ήταν γνώριμα και δικά τους. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι μια θετική προσέγγιση ανάλογα και τις συνθήκες και την επιθυμία τους. Το σημαντικότερο είναι να υπάρχουν και οι δύο γονείς στην καθημερινότητα τους ακόμα και μετά το διαζύγιο. Υπάρχουν διάφοροι κανόνες που βοηθούν τα παιδιά να δεχθούν καλύτερα τις αναγκαίες αλλαγές στις συνθήκες ζωής τους και να συμφιλιωθούν με αυτές.

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται να δώσουν οι γονείς στα παρακάτω σημεία που αφορούν την πρακτικότητα στη διαμόρφωση του γονεϊκού προγραμματισμού και γενικότερα την ζωή μετά το διαζύγιο :

• τα παιδιά βοηθούνται όταν οι επαφές με το κάθε γονιό είναι τακτικές και χρονικά καθορισμένες, έτσι ώστε να αποτελούν ένα σταθερό δεδομένο στο πρόγραμμα της ζωής τους. Η τακτική και σταθερά επαναλαμβανόμενη ρουτίνα με τον κάθε γονιό, στο δικό του σπίτι, στο δικό του περιβάλλον, προσφέρει στα παιδιά ένα καθησυχαστικό συναίσθημα και επικυρώνει την υπόσχεση που τους είχε δοθεί, ότι δεν πρόκειται να χάσουν κανέναν από τους δύο γονείς τους.

• Ένας επίσης σημαντικός κανόνας για την ομαλή ψυχολογική εξέλιξη των παιδιών είναι να μην τα παγιδεύουν οι γονείς στο δικό τους πόλεμο. Τα παιδιά τους αγαπούν τόσο πολύ, που τους είναι αδύνατον να στιγματίσουν τον έναν ή τον άλλο σαν ένοχο σε αυτό τον πόλεμο. Ένας άνθρωπος μπορεί να είναι σύζυγος, για λίγο ή για πολύ, μπορεί να απαλλαγεί από αυτόν το ρόλο αν δεν τον ικανοποιεί πια, μπορεί ακόμα και να τον ξαναδοκιμάσει σε μια άλλη σχέση. Όμως δεν θα αλλάξει το γεγονός ότι θα έχει μόνο αυτό τον πατέρα και αυτή τη μητέρα. O γονιός που προσπαθεί να προβάλει στα παιδιά του τα αρνητικά συναισθήματα που τρέφει για τον/την πρώην σύντροφο του (o οποίος, για τα παιδιά, δεν είναι ποτέ ένας πρώην σύντροφος, αλλά ένας παντοτινός γονιός) τα χρησιμοποιεί ως φορείς για την ικανοποίηση των προσωπικών του αναγκών έκφρασης, προκειμένου να πάρει εκδίκηση ο πληγωμένος του ναρκισσισμός. Έτσι όμως προκαλεί πόνο στα παιδιά του και αποκαλύπτει τόσο τον εγωκεντρισμό του όσο και την πνευματική ή ψυχολογική του ανωριμότητα.

• Επειδή τα παιδιά δεν παύουν ποτέ να ονειρεύονται τη μέρα που οι γονείς τους θα ξαναγυρίσουν o ένας στον άλλο, είναι υποχρέωση των γονιών να μην το καλλιεργούν στα παιδιά τους και να μην τους δίνουν την εικόνα της ενωμένης οικογένειας, όταν κάτι τέτοιο δεν υπάρχει πια.

     Προγραμματισμός γονεϊκής φροντίδας

    Η σωστή ανατροφή των παιδιών όμως δεν μπορεί να συμβεί στο πλαίσιο μιας συνεχόμενης ανταγωνιστικής σχέσης. Οι γονείς οφείλουν να υιοθετήσουν μια διαφορετική προσέγγιση περισσότερο φιλικού χαρακτήρα τόσο στις νομικές διαπραγματεύσεις όσο και στις συμφωνίες στις οποίες πρόκειται να καταλήξουν σε ό,τι αφορά την ανατροφή των παιδιών τους. Η πολιτεία,ο νόμος,το νομικό και κοινωνικό σύστημα θα πρέπει να ευνοεί την συνεργασία τους ως γονείς μετά την λήξη της συντροφικής σχέσης τους.

Ένας πολύ σημαντικός στόχος στο σχεδιασμό προγράμματος για την ανατροφή των παιδιών είναι να κατανοήσετε και να συγκρατήσετε τα έντονα συναισθήματά σας με τρόπο αποτελεσματικό, ώστε να μπορέσετε να σκεφτείτε ξεκάθαρα και αντικειμενικά. Στο σημείο αυτό μπορούν να σας βοηθήσουν οι έρευνες με θέμα τις οικογένειες αλλά και οι εμπειρίες όσων έχουν βιώσει παρόμοιες καταστάσεις στο παρελθόν.

Σύμφωνα με την ανάθεση κοινής φυσικής επιμέλειας (φροντίδα ) ο χρόνος που περνά καθένας από τους γονείς με τα παιδιά του σχεδόν μοιράζεται. Είναι ένας τέτοιος διακανονισμός ωφέλιμος για τα παιδιά;

Για την απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη ζητήματα πρακτικού χαρακτήρα:

• Πόσο κοντά ζουν οι γονείς;

• Βρίσκονται τα σπίτια τους κοντά στο σχολείο των παιδιών;

• Τι είδους φροντίδα παρέχεται στα παιδιά όταν ο ένας από τους δύο γονείς δε βρίσκεται στο σπίτι;

• Ποια είναι η ηλικία των παιδιών;

Η έρευνα έχει αποδείξει πως η ανάθεση κοινής φυσικής επιμέλειας και το πρόγραμμα που προβλέπει ένας τέτοιος διακανονισμός δυσκολεύει τα βρέφη, ενώ μπορεί να δημιουργεί προβλήματα στο ήδη επιβαρυμένο πρόγραμμα των μεγαλύτερων παιδιών, όπως είναι οι έφηβοι.

Απαραίτητη προϋπόθεση ώστε ένας τέτοιος διακανονισμός να λειτουργήσει είναι μια σχέση γονέων εργασιακού τύπου. Η ανάθεση κοινής φυσικής επιμέλειας είναι ο καλύτερος διακανονισμός όταν οι γονείς μπορούν να συνεργαστούν σχετικά καλά, ώστε να συντονιστούν σε ό,τι αφορά τους κανόνες, τα προγράμματα, το σχολείο και τις συχνές μετακινήσεις των παιδιών. Είναι όμως ο χειρότερος διακανονισμός όταν τοποθετεί τα παιδιά στη μέση της εμπόλεμης ζώνης των γονέων τους και εάν δεν ληφθεί υπόψιν στο σχεδιασμό η κακή σχέση τους καθώς είναι άγνωστο πότε αυτή θα ομαλοποιηθεί. Σε τέτοιες περιπτώσεις στο σχέδιο αποφεύγονται συχνές συναντήσεις των γονέων μεταξύ τους, επιλύονται σχεδόν ΟΛΑ τα ζητήματα εκ των προτέρων ,αποφεύγονται γκρίζες ζώνες ή λύσεις χωρίς σαφή διατύπωση που μπορεί να οδηγήσουν σε μελλοντική σύγκρουση. Επίσης προσπαθούμε να καλύψουμε το μεγαλύτερο δυνατό χρονικό διάστημα που θα καλύπτει η συμφωνία ,ακόμα και μέχρι την ενηλικίωση.

Το πρόγραμμα ανατροφής των παιδιών σας στο οποίο θα καταλήξετε είναι απαραίτητο να προβλέπει τα ακόλουθα:

• προοπτική όσον αφορά την ανατροφή των παιδιών σας,

• σχετική ελαστικότητα,

• τη δυνατότητα ανάπτυξης μιας λογικής, λειτουργικής και εργασιακού τύπου σχέσης με τον άλλο γονέα των παιδιών σας.

Παρακάτω ακολουθούν μερικά σημεία που απαιτείται προσοχή σε θέματα πρακτικότητας του γονεϊκού προγραμματισμού.

    Κανονικότητα

Είναι σημαντικό να αποφασιστεί ποιες ρυθμίσεις ταιριάζουν καλύτερα στην εκάστοτε οικογένεια. Οποιαδήποτε σχέδια διαπαιδαγώγησης κι αν συμφωνηθούν, η επιτυχία τους εξαρτάται τελικά από τον τρόπο εφαρμογής τους και όχι μόνο από τις συγκεκριμένες ώρες που περνάει το παιδί με κάθε γονέα. Παρόλο που ο αυθορμητισμός και η ανεπισημότητα είναι συχνά ελκυστικές, δε λειτουργούν καλά σε θέματα επιμέλειας. Είναι θεμελιώδες ένα σαφές πρόγραμμα, που παρέχει συγκεκριμένες λεπτομέρειες σχετικά με το πότε ένα παιδί θα είναι με κάθε γονέα. Γιατί; Τα προγράμματα μειώνουν τις γονικές συγκρούσεις, επειδή δίνουν τη δύναμη στον πατέρα να πει στο παιδί του πότε θα το ξαναδεί χωρίς να πρέπει πρώτα να ρωτήσει τη μητέρα και εξασφαλίζουν ότι η μητέρα ξέρει τι θα συμβεί χωρίς να χρειάζεται να ρωτήσει τον πατέρα για τα σχέδια του. Ωστόσο, τα σχέδια διαπαιδαγώγησης πρέπει να έχουν και ένα βαθμό ευελιξίας, για να ικανοποιήσουν τις μεταβαλλόμενες ανάγκες των παιδιών και των γονιών. Οι γονείς μπορεί να επιθυμούν να περιλάβουν στη διάταξη του διαζυγίου τους μια παράγραφο, που θα ορίζει ότι το σχέδιο διαπαιδαγώγησης θα αναθεωρείται περιοδικά και ότι η συμφωνία μπορεί να αλλάξει με τη συγκατάθεση και των δύο γονιών.

Τα περισσότερα παιδιά λειτουργούν καλύτερα μέσα σε μία συνεπή και προβλεπόμενη καθημερινή ρουτίνα, και η κανονικότητα αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική μετά το διαζύγιο. Τα παιδιά νιώθουν πιο ασφαλή όταν γνωρίζουν με βεβαιότητα και εκ των προτέρων με ποιον γονέα θα μένουν κάθε μέρα και πότε θα ξαναδούν τον άλλο γονέα. Το πρόγραμμα πρόσβασης, στο οποίο συμφώνησαν οι γονείς, θα πρέπει να παρουσιαστεί με λεπτομέρειες στα παιδιά, έτσι ώστε να καταλάβουν ξεκάθαρα πότε θα είναι με κάθε γονέα. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να θυμούνται πότε θα είναι με τον άλλο γονέα σημειώνοντας το πρόγραμμα στα ημερολόγια των παιδιών, που μπορούν να αναρτήσουν στα δωμάτια τους και στα δύο σπίτια (οπτικοποίηση του προγράμματος). Κάθε φορά που το προσυμφωνημένο πρόγραμμα δεν μπορεί να τηρηθεί, τα παιδιά θα πρέπει να ειδοποιούνται από πριν για τις αλλαγές. Τα απρόβλεπτα προγράμματα επισκέψεων είναι ιδιαίτερα προβληματικά και τα παιδιά χρειάζονται αξιοπιστία.

     Συνέπεια και οικειότητα

Οι γονείς πρέπει να διατηρήσουν όσο το δυνατόν περισσότερους παράγοντες αμετάβλητους στη ζωή του παιδιού κατά τη διάρκεια του γονικού χωρισμού και αμέσως μετά. Οι γονείς, οι παππούδες, οι baby-sitter και οι οικογενειακοί φίλοι παρέχουν όλοι μία σημαντική πηγή συνέχειας και σταθερότητας για τα παιδιά, καθώς αυτά αντιμετωπίζουν τις αλλαγές στο σπίτι. Οι γονείς θα πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφύγουν τις αλλαγές στη ρουτίνα και στο περιβάλλον του παιδιού. Μερικές φορές, τα νέα σχολεία και οι νέες γειτονιές είναι απαραίτητα μετά το διαζύγιο, αλλά απαιτούν επιπλέον προσαρμογή και συμβιβασμό. Επιπλέον, τα παιδιά χρειάζονται να έχουν την αίσθηση του δικού τους χώρου. Τα παιδιά ωφελούνται όταν έχουν έναν τουλάχιστον χώρο στο σπίτι κάθε γονέα, που ανήκει μόνο σε εκείνα. Στη χειρότερη περίπτωση, o χώρος αυτός μπορεί να είναι ένα κουτί ή ένα ράφι, που προορίζεται αποκλειστικά για τα πράγματα τους. Οι γονείς μπορεί να αυξήσουν περισσότερο την αίσθηση ιδιοκτησίας του παιδιού γράφοντας το όνομα του στο ράφι, δωμάτιο, κρεβάτι, ντουλάπα ή σπιτάκι, και θέτοντας το αποκλειστικά στη διάθεση του παιδιού.

Αν και αρκετές φορές είναι αρκετά δύσκολο, ωστόσο οι γονείς της μεικτής οικογένειας θα πρέπει να παραμένουν ήρεμοι και σταθεροί σε όσα έχουν συμφωνήσει και σταδιακά το παιδί προσαρμόζετε σε αυτά. Ακόμα και στις περιπτώσεις που στο σπίτι του άλλου γονιού ισχύουν διαφορετικοί κανόνες, έχει φανεί ότι αν υπάρχει συνοχή και τα παιδιά καταλαβαίνουν το τι ισχύει που, τότε προσαρμόζονται ανάλογα.

    Συχνότητα

   Σε κάποιες περιπτώσεις για συγκεκριμένους λόγους, την κύρια φυσική επιμέλεια (φροντίδα) την αναλαμβάνει ο ένας γονέας, όσο περισσότερο χρόνο περνάει ο άλλος γονιός με τα παιδιά, τόσο το καλύτερο . Ο τακτικότερος χρόνος με τον γονέα αυτό συνδέεται με τη στενότερη σχέση γονέα-παιδιού, τη μεγαλύτερη ικανοποίηση το παιδιού κατά τη διάρκεια των επισκέψεων και τον αποτελεσματικότερο έλεγχο/οριοθέτηση του παιδιού από τον γονιό του. Το ιδανικό θα ήταν ο γονιός αυτός να είναι με τα παιδιά κάθε εβδομάδα, περιλαμβανομένων και διανυκτερεύσεων, έτσι ώστε να συμμετέχει στις πραγματικές δραστηριότητες διαπαιδαγώγησης, όπως το διάβασμα, η πειθαρχία, οι ώρες των γευμάτων και του ύπνου, το παιχνίδι, οι εξωσχολικές δραστηριότητες.

Οι επισκέψεις λειτουργούν καλύτερα όταν είναι συχνές και τακτικά προγραμματισμένες χωρίς συγκρούσεις. Το παραδοσιακό μοντέλο επισκέψεων κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο θα πρέπει να αποφευχθεί, γιατί δεν παρέχει αρκετό χρόνο ώστε o γονιός και το παιδί να γνωρίσουν o ένας τον άλλον και να αναπτύξουν δεσμό ή να έχουν μία πραγματική σχέση διαπαιδαγώγησης. Οι απλές ημέρες επισκέψεων για τους γονείς που δεν έχουν την επιμέλεια συνήθως δεν έχουν πολύ καλό αποτέλεσμα. Τα παιδιά κάθε ηλικίας δηλώνουν με έμφαση στους ερευνητές ότι είναι απογοητευμένα και δυσαρεστημένα από αυτή την περιορισμένη επαφή. Ο χρόνος που περνούν με τους γονείς που δεν έχουν την επιμέλεια θα πρέπει να περιλαμβάνει τακτικά προγραμματισμένες διανυκτερεύσεις και Σαββατοκύριακα. Αυτή η ρύθμιση είναι ουσιώδης, επειδή επιτρέπει στους γονείς που δεν έχουν την επιμέλεια (φροντίδα) να συμπεριλάβουν τα παιδιά σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως η προετοιμασία του δείπνου και το διάβασμα για το σχολείο παρέα, και να μοιραστούν τη ρουτίνα της προετοιμασίας του παιδιού για να κοιμηθεί. Οι μακρύτερες επισκέψεις επιτρέπουν αυτές τις πραγματικές επαφές και εμποδίζουν τη μη ικανοποιητική έμφαση στη διασκέδαση, που χαρακτηρίζει τις συναντήσεις των περισσότερων γονέων που δεν έχουν την επιμέλεια των παιδιών τους. Η από κοινού επιμέλεια-φροντίδα λειτουργεί, σε μεγάλο βαθμό, επειδή αυτή η διάθεση διασκέδασης κατά τις επισκέψεις σταματάει. Χάνονται πολλά όταν οι γονείς γίνονται απλοί φίλοι ή μακρινοί συγγενείς. Οι γονείς πρέπει να είναι δυνατοί και να παλεύουν με τις καθημερινές συγκρούσεις που είναι ενδογενείς σε μια πραγματική σχέση διαπαιδαγώγησης, άσκηση πειθαρχίας και ελέγχου, επίβλεψη των δραστηριοτήτων και της συμπεριφοράς των παιδιών, διάδραση με τους δασκάλους και τους φίλους τους, σκούπισμα δακρύων και κόλλημα τσιρότων, ανάγνωση παραμυθιών πριν από τον ύπνο κλπ. Τέλος, τα παιδιά ωφελούνται από την τηλεφωνική επαφή και την ηλεκτρονική αλληλογραφία μεταξύ των επισκέψεων (για παράδειγμα, ο γονιός θα τηλεφωνεί κάθε βράδυ στις οκτώ).

     Ο έλεγχος του παιδιού στην πρόσβαση στους γονείς

Όσο μεγαλύτερο έλεγχο μπορούν να ασκήσουν τα παιδιά σχετικά με το πότε θα βλέπουν τους γονείς τους, τόσο καλύτερα αντιμετωπίζουν την κατάσταση. Τα παιδιά που μπορούν να κάνουν ποδήλατο, να περπατήσουν ή να πάρουν το λεωφορείο για να πάνε στο σπίτι του άλλου γονέα, όταν θέλουν, είναι τα πιο ικανοποιημένα με τη ρύθμιση των επισκέψεων. Το διαζύγιο προκαλεί συναισθήματα αδυναμίας στα περισσότερα παιδιά, που χάνουν την αυτοεκτίμησή τους και το αίσθημα της αυτάρκειας. Εάν τα παιδιά μπορούν να ασκήσουν κάποιο βαθμό ελέγχου στο πρόγραμμα επισκέψεων, τους δίνεται η δύναμη να αντιμετωπίσουν το διαζύγιο πιο αποτελεσματικά. Παρόλο που οι γονείς δεν μπορούν πάντα να προσφέρουν στα παιδιά τα προγράμματα πρόσβασης που επιθυμούν, θα πρέπει να ακούν τι θα ήθελαν εκείνα και να προσπαθούν να ικανοποιούν τις προτιμήσεις τους, όσο το επιτρέπουν οι περιστάσεις ,η εργασία τους κ.α.

Όταν είναι δυνατόν, οι γονείς που φεύγουν από το σπίτι θα πρέπει να σχεδιάζουν την αρχική τους μετακόμιση προσεκτικά και να εδραιώνουν μία μονιμότερη κατοικία. Οι επισκέψεις για τους γονείς που δεν έχουν την επιμέλεια-φροντίδα μπορούν επίσης να βελτιωθούν, εάν κατά την περίοδο του αρχικού χωρισμού o γονέας που δεν έχει την επιμέλεια προσκαλέσει τα παιδιά να συμμετάσχουν ενεργά στη δημιουργία ενός νέου σπιτικού μαζί, έτσι ώστε αυτά να νιώθουν ότι τα συμπεριλαμβάνει στη ζωή του κι όχι ότι τα αποκλείει. Για παράδειγμα, μπορούν να βοηθήσουν τον γονιό τους να τακτοποιήσει τα έπιπλα του και να κρεμάσουν μαζί τους πίνακες ή να διακοσμήσουν μαζί τα καινούρια τους δωμάτια. Οι γονείς θα πρέπει να επιλέγουν τα νέα τους σπίτια κοντά στις/στους πρώην συζύγους τους (εντός της ίδιας σχολικής περιοχής), ώστε να είναι ευκολότερο για τα παιδιά να τον/την βλέπουν, να διατηρούν φιλίες με τους ίδιους συνομήλικους και να μεταφέρουν τα πράγματα τους χωρίς τη βοήθεια του άλλου γονέα. Πάρα πολλοί γονείς δε βλέπουν μακριά και δεν καταφέρνουν να λάβουν υπ' όψιν τους τη σημαντική αυτή κατευθυντήρια γραμμή. Μόνο τα παιδιά που έχουν τόσο εύκολη πρόσβαση με το ποδήλατο ή με τα πόδια και στα δύο σπίτια των γονιών τους δηλώνουν ότι βλέπουν τον κάθε γονέα «σχεδόν αρκετά».

     Μετακινήσεις

Οι μεταβάσεις από το σπίτι του ενός γονέα στο σπίτι του άλλου για τις επισκέψεις, που απαιτούν από τα παιδιά να αφήνουν τακτικά το σπίτι του ενός γονέα για το σπίτι του άλλου, μπορεί ν' αποδειχθούν δύσκολες για όλα τα μέλη της οικογένειας. Ο γονέας που μένει μόνος του μπορεί να έχει πολλές και διάφορες αντιδράσεις: λύπη που βλέπει τα παιδιά να φεύγουν, θυμό για τον/την πρώην σύζυγο. Όποια κι αν είναι τα συναισθήματα τους, οι γονείς που μένουν μόνοι πρέπει να διαβεβαιώνουν τα παιδιά ότι θα είναι καλά για όσο εκείνα θα λείπουν και ότι θέλουν τα παιδιά να απολαύσουν την επίσκεψη στον άλλο γονέα χωρίς ανησυχίες. Με άλλα λόγια, πολλά παιδιά έχουν ανάγκη από λεκτική άδεια για να αφήσουν το γονέα που έχει την επιμέλεια τους χωρίς να ανησυχούν για την ευτυχία του γονέα αυτού κατά την απουσία τους, και για να μπορούν να νιώσουν άνετα κοντά στον άλλο γονέα χωρίς τύψεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις, εάν δείξετε αυτοπεποίθηση για τις επισκέψεις, τα παιδιά θα έχουν κι εκείνα αυτοπεποίθηση. Αντιθέτως, εάν τα παιδιά σας γίνουν επανειλημμένως μάρτυρες των δακρύων σας ή νιώσουν το φόβο ή τη μοναξιά σας για την αναχώρηση τους, τείνουν να αναπτύξουν διαταραχή άγχους.

O γονέας τον οποίο επισκέπτεται το παιδί δε θα πρέπει να περιμένει απαραίτητα ότι το παιδί θα νιώθει κοντά του/της ή θα είναι ιδιαίτερα χαρούμενο που θα τον/τη δει, στην αρχή. Συχνά χρειάζεται μία περίοδος «αναθέρμανσης», κατά την οποία γνωρίζουν και πάλι ο ένας τον άλλον. Η πρώτη βραδιά μιας επίσκεψης είναι συνήθως, η δυσκολότερη για τα παιδιά και οι γονείς δε θα πρέπει να αναστατώνονται ή να νιώθουν απόρριψη εάν ένα παιδί είναι εριστικό, δύστροπο ή ντροπαλό. Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της αρχικής επίσκεψης είναι η διευκόλυνση της μετάβασης και για το γονέα και για το παιδί με τον προγραμματισμό ήρεμων, μοιρασμένων δραστηριοτήτων. Για παράδειγμα, o γονέας και το παιδί μπορούν να ετοιμάσουν το δείπνο μαζί, να κάνουν έναν περίπατο ή να βγουν με τα ποδήλατα μετά το δείπνο, να παίξουν μαζί επιτραπέζια παιχνίδια που τους δίνουν την ευκαιρία να μιλήσουν χαλαρά και να τελειώσουν τη βραδιά ήσυχα, διαβάζοντας παραμύθια για να κοιμηθεί το παιδί.

Κανόνες οι οποίοι αφορούν την επινόηση διαφορετικών προγραμμάτων για την ανατροφή των παιδιών.

Οι κανόνες αυτοί βασίζονται τόσο στην έρευνα που έχει γίνει μέχρι σήμερα όσο και στην κοινή λογική:

• Η πρώτη απόπειρα σχεδιασμού προγράμματος για την ανατροφή των παιδιών σας αποτελεί απλώς μια προσωρινή διευθέτηση. Τα βραχυπρόθεσμα προγράμματα σας δίνουν την ευκαιρία να δείτε πώς προσαρμόζονται τα παιδιά σας σε αυτά και όχι απλώς να μαντέψετε πώς είναι πιθανό να τα καταφέρουν για το υπόλοιπο της ζωής τους. Μετά από μια λογική δοκιμαστική περίοδο (ίσως μερικούς μήνες) μπορείτε να προσαρμόσετε ελαφρώς το πρόγραμμα αυτό, ώστε να εξυπηρετεί καλύτερα τις ανάγκες των παιδιών σας ή, αν αυτό κρίνεται απαραίτητο, να το ανατρέψετε κιόλας.

• Σκεφτείτε το χρόνο με τα παιδιά σας σε επίπεδο μηνών και χρόνων, όχι ωρών και ημερών. Γιατί γίνεται αναφορά σε χρόνια; Διότι ένα πρόγραμμα που λειτουργεί καλά για τον τετράχρονο γιο σας σήμερα μπορεί να μην είναι o καλύτερος δυνατός διακανονισμός όταν ο γιος σας φτάσει τα επτά, δώδεκα ή δεκαέξι του χρόνια. Πιθανές αλλαγές μπορεί να διευκολύνουν την κατάσταση στο μέλλον, κάτι το οποίο σημαίνει πως θα πρέπει εσείς —ή ο/η πρώην σας σύντροφος— να δεχτείτε ένα ατελές πρόγραμμα για την ανατροφή του παιδιού σας σήμερα ή και να το προβλέψετε δημιουργώντας ένα πλήρες πρόγραμμα μέχρι την ενηλικίωση του.

• Εφόσον ένα πρόγραμμα για την ανατροφή των παιδιών σχεδιάζεται από κοινού, είναι επιθυμητή μια σχέση εργασιακού τύπου μεταξύ των δύο γονέων. Αν το διαζύγιό σας χαρακτηρίζεται από το συναίσθημα του θυμού και της οργής, τα παιδιά σας μπορεί να τα καταφέρουν καλύτερα με ένα διαφορετικού τύπου πρόγραμμα, σύμφωνα με το οποίο θα περιορίζονται οι μετακινήσεις μεταξύ των δύο σπιτιών αυξάνοντας τα χρονικά διαστήματα διαμονής στο κάθε σπίτι. Αν το διαζύγιό σας χαρακτηρίζεται από το συναίσθημα του θυμού και της οργής και επιθυμείτε ένα πρόγραμμα για την ανατροφή των παιδιών σας που να είναι «επί ίσοις όροις», το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνετε είναι να δουλέψετε με σκοπό τη δημιουργία μιας καλύτερης, εργασιακού τύπου σχέσης με τον/την πρώην σύζυγό σας.

• Τα πιο πολύπλοκα και ισότιμα προγράμματα μπορεί να αποδειχθούν ένα επιπλέον πρόβλημα για τα παιδιά που είναι αγχώδη, δυσκολεύονται να τα καταφέρουν ή αντιμετωπίζουν δυσκολίες μαθησιακού, συναισθηματικού ή κοινωνικού χαρακτήρα. Αν το παιδί σας αντιμετωπίζει συναισθηματικά ή μαθησιακά προβλήματα, μάλλον χρειάζεστε ένα ιδιαίτερα απλό πρόγραμμα, καθώς και μια σχέση εργασιακού τύπου με τον/την πρώην σύντροφό σας.

• Το ίδιο πρόγραμμα δεν είναι πάντα λειτουργικό για όλα τα παιδιά όταν αυτά είναι διαφορετικής ηλικίας. Αν διατηρείτε μια καλή σχέση εργασιακού τύπου με τον/την πρώην σύζυγό σας, μπορεί να καταφέρετε να επινοήσετε προγράμματα που να διαφέρουν ελαφρώς για κάθε σας παιδί. Μέρος αυτού του ατομικού προγράμματος μπορεί να περιλαμβάνει πολύτιμο χρόνο που εσείς και ο/η πρώην σύντροφός σας έχετε την ευκαιρία να περνάτε με καθένα από τα παιδιά σας ξεχωριστά.

• Τα βρέφη και τα νήπια επωφελούνται από το να κάνουν τακτικές εναλλαγές με μέγιστό χρονικό διάστημα απομάκρυνσης δύο ή το πολύ τριών ημερών από κάθε γονέα. Ο στόχος για τα πολύ μικρά παιδιά είναι να βρίσκονται μακριά από τον ένα ή τον άλλο γονέα μόνο για μικρά χρονικά διαστήματα.

• Τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας μπορούν να περνούν μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα με καθέναν από τους γονείς τους, κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά θετικό, διότι σημαίνει λιγότερες μετακινήσεις τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά.

• Οι έφηβοι απαιτούν την ενσωμάτωση τριών προγραμμάτων: της μαμάς, του μπαμπά και του δικού τους. Εξαιτίας του γεγονότος ότι και αυτοί έχουν, με τη σειρά τους, τη δική τους πολυάσχολη ζωή, οι γονείς δεν πρέπει να εκπλήσσονται αν ένα περίπλοκο πρόγραμμα το οποίο έχουν επινοήσει πιθανότατα δημιουργεί προβλήματα στα παιδιά αυτής της ηλικίας.

• Αδέλφια που διατηρούν καλή σχέση μεταξύ τους μπορούν να βοηθήσουν, ώστε να διευκολυνθούν οι μετακινήσεις του ενός ή του άλλου. Μπορεί να είναι ευκολότερο για ένα μικρότερο παιδί να μεταφέρεται μεταξύ των δύο σπιτιών ή να αποχωρίζεται τον ένα από τους δύο γονείς του για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, εφόσον υπάρχουν άλλα αδέλφια που μετακινούνται μαζί του.

• Οι γονείς πρέπει να ακούν όσα τους λένε τα παιδιά τους σχετικά με το πρόγραμμα που πρόκειται να υιοθετήσουν, η τελική απόφαση όμως πρέπει να είναι υπευθυνότητα δική τους και μόνο και όχι του παιδιού — ή του εφήβου. Οι γονείς μπορεί να πιστεύουν ότι ζητούν απλώς να μάθουν όσα επιθυμεί ένα παιδί, αλλά όταν ρωτούν τη δωδεκάχρονη, για παράδειγμα, κόρη τους τι είναι αυτό που θέλει εκείνη, συχνά και άθελά τους την κάνουν να αισθάνεται σαν να πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στους δύο γονείς της.

Η μεταβατική φάση του χωρισμού καθιστά δύσκολη την διαμόρφωση ενός οριστικού προγράμματος γονεϊκού προγραμματισμού. Οι γονείς δεν είναι αναγκαίο να καταλήξουν αμέσως σε ένα πρόγραμμα για την ανατροφή των παιδιών τους το οποίο θα είναι λειτουργικό για το υπόλοιπο της ζωής των παιδιών τους.

Κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου δεν είναι απαραίτητο να καταλήξετε σε ένα πρόγραμμα για την ανατροφή των παιδιών σας το οποίο αφορά το υπόλοιπο της παιδικής τους ηλικίας, ειδικά αν ήδη έχετε αναπτύξει ή πιστεύετε πως στο κοντινό μέλλον μπορείτε να αναπτύξετε μια σχετικά συνεργασιακή σχέση σε ό,τι αφορά την ανατροφή των παιδιών σας. Έχει σημασία η χρήση των λέξεων : «σχετικά» (δηλαδή όχι ιδανικά) και «συνεργασιακή» (και πάλι όχι ιδανική). Στην πραγματικότητα, ποτέ δε θα πρέπει να προσπαθήσετε να λάβετε αποφάσεις για το υπόλοιπο της ζωής των παιδιών σας στις νομικές συμφωνίες που κάνετε. Επίσης, το πρόγραμμα για την ανατροφή των παιδιών σας θα πρέπει οπωσδήποτε να μπορεί να υπόκειται σε αλλαγές.

Είναι αναγκαίο να σκεφτείτε ως γονείς. Προσεγγίστε τέτοιου είδους αποφάσεις με τον ίδιο τρόπο που λαμβάνουν σοβαρές αποφάσεις για το πώς θα μεγαλώσουν τα παιδιά τους οι γονείς που παραμένουν μαζί. Κανένας γονέας δε θα ήθελε να πάρει μια τελική απόφαση σχετικά με τις επιλογές που αφορούν την πανεπιστημιακή εκπαίδευση του παιδιού του (αν θα παρακολουθήσει κάποιο δημόσιο ή ιδιωτικό πανεπιστήμιο και ποιο) ή να δεσμευτεί να πληρώσει τα δίδακτρα τη στιγμή που το παιδί του είναι μόλις πέντε ετών, εννέα ή ακόμα και δεκαπέντε.

Οι επιλογές που κάνετε για τα παιδιά σας στο πλαίσιο ενός διαζυγίου είναι ίδιες με αυτές που θα κάνατε αν συνεχίζατε να ζείτε ως παντρεμένοι.

Το παιδί σας θα αλλάξει, όπως κι εσείς. Αυτό το οποίο μοιάζει απίθανο σήμερα μπορεί να είναι εύκολο την επόμενη εβδομάδα, τον επόμενο μήνα ή λίγα χρόνια μετά. Ομοίως, η κατάσταση που επικρατεί σήμερα και ίσως είναι ιδανική μπορεί απλώς να μην ισχύει στο μέλλον. Κανένας από εμάς, ελάχιστοι από τους δικαστές, τους δικηγόρους, τους διαμεσολαβητές και σίγουρα ούτε οι καλύτεροι γονείς μπορούν να αποφασίσουν σε μια δύσκολη στιγμή ποιο είναι το καλύτερο για την υπόλοιπη ζωή των παιδιών τους. Αυτός είναι και ο λόγος που μια σχετική ελαστικότητα είναι σημαντική σε οποιοδήποτε διαζύγιο

   Η Συνεχής διαπραγμάτευση

Η κηδεμονία που κανονίζετε τώρα μπορεί να μην είναι καθόλου ρεαλιστική αργότερα. Αυτό επειδή με τα μέχρι σχετικά πρόσφατα δεδομένα το 75% των διαζευγμένων αντρών ξαναπαντρεύεται (πολλοί τον πρώτο ή δεύτερο χρόνο μετά το διαζύγιο) και περίπου το 50% των γυναικών ξαναπαντρεύεται, παρόλο που το κάνουν μερικά χρόνια αργότερα.

Γι' αυτόν το λόγο μια καλή συμβουλή είναι όταν αποφασίσετε την κηδεμονία, να ορίσετε μια ημερομηνία συνάντησης σε μελλοντικό χρόνο, για να αναθεωρήσετε τις αλλαγές που έχουν συμβεί στην οικογένειά σας.

Αν έχετε μωρό ή μικρό παιδί, καλό θα ήταν να ξανασυναντηθείτε σε δύο χρόνια. Τα παιδιά αλλάζουν τόσο γρήγορα, που οι αποφάσεις που πήρατε για το δίχρονο μπορεί να μην καλύπτουν τις ανάγκες του μετά από ένα χρόνο. Παρόλο που το δίχρονο δυσκολεύτηκε να σας αποχωριστεί, μπορεί στα τρία του να είναι έτοιμο να πάει στον παιδικό σταθμό πολύ πιο εύκολα. Αν και συνήθιζε να μένει μόνο μαζί σας στην ηλικία των δύο ετών, τώρα ίσως είναι καλό γι' αυτό να περνά τρεις βραδιές την εβδομάδα με τον πατέρα του.

Αν τα παιδιά σας είναι μεγαλύτερα, πρέπει να ορίσετε μια συνάντηση σε τέσσερα με πέντε χρόνια για να επανεξετάσετε το ζήτημα της κηδεμονίας. Τα τέσσερα χρόνια συμπίπτουν περίπου με κάποια σημαντική αλλαγή στην ανάπτυξη των περισσότερων παιδιών. Ένα παιδί εννιά ετών έχει διαφορετικές προτεραιότητες από ένα άλλο δεκατριών ετών κ.ο.κ.

Αν το παιδί είναι άνω των δώδεκα ετών, μπορεί να παρευρεθεί στη συνάντηση και να πει τη γνώμη του. Το σημαντικό είναι να σέβεστε τη σταθερότητα της οικογένειας μετά το διαζύγιο. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να αλλάζετε την κηδεμονία κάθε τόσο. Αντίθετα, πρέπει να λαμβάνετε υπόψη σας τις αλλαγές στο πρόγραμμα των παιδιών. Αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν αυτόματα στις ενωμένες οικογένειες.

Εάν όμως έχετε συγκρουσιακό διαζύγιο, ίσως είναι προτιμότερο να ζητήσετε την συμβουλή ειδικών, ώστε να διαμορφώσετε ένα σχέδιο ανατροφής όσο το δυνατόν πιο μακροπρόθεσμο και λεπτομερέστατο, με σκοπό να μην έχετε μελλοντικές συγκρούσεις.

Αργότερα ως σωστοί γονείς, μπορείτε να επανεξετάσετε το πρόγραμμα οποιαδήποτε στιγμή. Δε χρειάζεται να περιμένετε δύο ή τέσσερα χρόνια και δε χρειάζεται να πάτε στο δικαστήριο ή να προσλάβετε δικηγόρο. Μπορείτε να συναντηθείτε μόνο οι δυο σας. Μπορείτε να καθίσετε μαζί με ένα φίλο ή συγγενή που εμπιστεύεστε και να ζητήσετε τη βοήθεια ψυχολόγου για να συζητήσετε τις δικές σας ανάγκες και αυτές των παιδιών σας. Δεν είστε υποχρεωμένοι να κάνετε αυτά που σας λένε οι άλλοι, εκτός κι αν τσακώνεστε. Οι γονείς που τσακώνονται χάνουν την ισχύ τους, σε αντίθεση με τους γονείς που συνεργάζονται.

    ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΤΟΥ ΤΕΚΝΟΥ

Άλλος ένας σημαντικός παράγων που πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν για την κατάρτιση ενός γονεϊκού προγραμματισμού είναι το μέγιστο δυνατό συμφέρον για το παιδί. Δηλαδή οι ανάγκες του παιδιού και η ικανοποίησή τους πρέπει να αποτελούν πρωταρχικό μέλημα όσων συντάσσουν έναν γονεϊκό προγραμματισμό. Μάλιστα υπάρχει νομική κατοχύρωση ως προς την άσκηση γονικής μέριμνας κατά το συμφέρον του τέκνου. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 1511 του αστικού κώδικα:

1. Κάθε απόφαση των γονέων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου

2. Στο συμφέρον του τέκνου που εξυπηρετείται πρωτίστως από την ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα του, καθώς επίσης και στην αποτροπή διάρρηξης των σχέσεων του με καθένα από αυτούς, πρέπει να αποβλέπει και η απόφαση του δικαστηρίου, όταν αποφασίζει σχετικά με την ανάθεση της γονικής μέριμνας ή με τον τρόπο άσκησής της. Η απόφαση του δικαστηρίου λαμβάνει ιδίως υπόψιν την ικανότητα και πρόθεση καθενός εκ των γονέων να σεβαστεί τα δικαιώματα του άλλου, τη συμπεριφορά κάθε γονέα κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα και τη συμμόρφωση του με δικαστικές αποφάσεις, εισαγγελικές διατάξεις, και με προηγούμενες συμφωνίες που είχε συνάψει με τον άλλο γονέα και αφορούν το τέκνο.

3. Η απόφαση του δικαστηρίου πρέπει επίσης να σέβεται την ισότητα μεταξύ των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις εξαιτίας ιδίως του φύλου, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της φυλής, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή όποιων άλλων πεποιθήσεων, της ιθαγένειας, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας.

4. Ανάλογα με την ωριμότητα του τέκνου πρέπει να ζητείται και να συνεκτιμάται η γνώμη του, πριν από κάθε απόφαση σχετική με τη γονική μέριμνα και τα συμφέροντά του, εφόσον η γνώμη του τέκνου κριθεί από το δικαστήριο ότι δεν αποτελεί προϊόν καθοδήγησης ή υποβολής.

Εφόσον λοιπόν όπως υπογραμμίζεται και από το νομικό πλαίσιο, το συμφέρον του παιδιού είναι αναγκαίο να τίθεται σε προτεραιότητα, είναι σημαντικό να γίνουν κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Αρχικά, τα παιδιά αποκομίζουν τεράστιο όφελος όταν έχουν δύο ικανούς, τρυφερούς και ενεργούς γονείς άσχετα αν ζουν μαζί ή όχι. Η ουσία είναι ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζονται τις διαφορετικές ικανότητες που διαθέτει ο καθένας για το όποιο καλό του παιδιού. Ο τρόπος διαχείρισης των δυσκολιών και των προβλημάτων της καθημερινότητας διακρίνει την ευτυχισμένη οικογένεια. Η συμμαχία εταίρων ανάμεσα στους γονείς θέτει τη βάση για ποιοτική ζωή για όλους μέσα στην οικογένεια. Σημαντικό ρόλο στην αρμονία ή μη των οικογενειακών σχέσεων, πλην της συνεργασίας των γονέων διαδραματίζει και η αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της οικογένειας. Κάθε μέλος επηρεάζει το άλλο μεμονωμένα αλλά και την αμφίδρομη σχέση δύο άλλων μελών. Η μητέρα επιδρά στη σχέση του πατέρα με το παιδί, όπως επίσης και ο πατέρας επηρεάζει τον δεσμό της μητέρας με το παιδί. Κάθε γονέας μπορεί να στηρίξει ή να υπονομεύσει τη σχέση του παιδιού με τον άλλο γονέα. Συνεπώς αυτό το σχήμα: πατέρας, μητέρα, παιδί και οι αλληλεπιδράσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, ενώ είναι κοινή παραδοχή ότι η στενή συνεργασία των γονέων είναι αυτή που καθορίζει στο μέγιστο βαθμό την υγιή ανάπτυξη του τέκνου. Για την ακρίβεια, η συνεργασία των δύο γονέων για την ανατροφή του παιδιού είναι ο τρόπος με τον οποίο η σχέση των δύο γονέων διαμορφώνει τη ζωτική σχέση ανάμεσα στους γονείς και το παιδί αρχικά, και μετά με τον υπόλοιπο κόσμο. Τα βασικά συστατικά μιας ισχυρής σχέσης συνεργασίας των δύο γονέων για την ανατροφή του παιδιού είναι:

• οι γονείς να αποτελούν την ομάδα του παιδιού

• να μοιράζονται τη φροντίδα του παιδιού

• να φροντίζουν μαζί παρά να νιώθουν μόνοι

• να κρατούν τη σχέση τους ζωντανή

• να διατηρούν ισορροπίες ανάμεσα στη δουλειά και την οικογένεια

• να διαχειρίζονται τις διαφωνίες για το παιδί

Η συνεργασία των δύο γονέων για την ανατροφή του παιδιού επιτυγχάνεται όταν υπάρχει μια σχετική υγιής επικοινωνία ανάμεσα στους γονείς και όταν η σχέση αυτή περιβάλλεται με φροντίδα και αγάπη για το παιδί.

Έτσι αναπτύσσονται ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί δημιουργώντας το ψυχολογικό υπόβαθρο ώστε το παιδί να αισθάνεται ασφάλεια και ευεξία και να μπορεί να συνεχιστεί απρόσκοπτα η υγιής ανάπτυξή του.

Ειδικότερα σε περιπτώσεις διαζυγίων, για να διασφαλιστεί το συμφέρον του παιδιού είναι απαραίτητο να γίνει μια προεργασία. Οι γονείς δηλαδή πρέπει να ενημερώσουν τα παιδιά για την κατάσταση στην οικογένεια πριν αυτή διαλυθεί. Διαφορετικά θα κλονιστεί η εμπιστοσύνη που έχουν προς τους γονείς αν καταλάβουν ότι τους απέκρυψαν μια τόσο σημαντική για τη ζωή τους πληροφορία. Πρέπει λοιπόν το διαζύγιο να μην είναι απρόσμενο, αλλά να υπάρχει μια ψυχολογική προετοιμασία των παιδιών διότι μπορεί να βιώσουν αρνητικά συναισθήματα αν νιώσουν ότι αγνοήθηκαν. Κάθε ηλικία αντιδρά με διαφορετικό τρόπο σε ένα ξαφνικό διαζύγιο. Γι' αυτό απαιτείται διαφορετική αντιμετώπιση αναλόγως την ηλικιακή ομάδα. Τα παιδιά που είναι κάτω των πέντε ετών καλό είναι να μάθουν για τον επικείμενο χωρισμό μια ή δύο μέρες πριν πραγματοποιηθεί. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας αφομοιώνουν καλύτερα τα νέα μια εβδομάδα νωρίτερα. Οι έφηβοι συνήθως γνωρίζουν τα σχέδια των γονιών τους εβδομάδες ή ακόμα και μήνες πριν τον χωρισμό, γιατί παίζουν τον ρόλο του έμπιστου φίλου του ενός ή και των δύο γονέων. Όμως πρέπει να ενημερώνονται τουλάχιστον δύο εβδομάδες νωρίτερα, ώστε να έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν το πρόβλημά τους με τους φίλους τους και να σκεφτούν πώς θα τους επηρεάσει η απόφαση, ακόμα και το μέλλον μπροστά τους. Δεν είναι εύκολο να ειπωθεί στα παιδιά ότι ο γάμος των γονιών τους διαλύεται αλλά σίγουρα θα εκτιμήσουν την ειλικρίνεια. Τα παιδιά τρέμουν στην ιδέα ότι μπορεί να χαθούν στον κυκεώνα των γεγονότων, οπότε το να νιώσουν ότι οι γονείς τους τα σκέφτονται και τα υπολογίζουν σημαίνει πολλά για αυτά και τα διαβεβαιώνει ότι λαμβάνονται υπόψιν και οι δικές τους ανησυχίες. Συνεπώς το καλύτερο που μπορεί να συμβεί είναι η συγκέντρωση γονέων και παιδιών, η ανακοίνωση από πλευράς των γονέων της απόφασης χωρισμού, η παροχή εξηγήσεων στα παιδιά για το τι σημαίνει αυτό πρακτικά και πότε θα συμβεί. Στόχος είναι να διαβεβαιωθούν τα παιδιά ότι όποιες αποφάσεις κι αν λαμβάνονται, αυτό γίνεται με γνώμονα το δικό τους καλό. Χρειάζεται οι γονείς να μιλούν απλά και αργά και να μην ξεχνούν ότι τα παιδιά θα θυμούνται για πάντα τα λόγια τους. Θα θυμούνται επίσης και όσα δεν λέχθηκαν. Καλό θα ήταν η συζήτηση αυτή να γίνει σε μια ήσυχη ώρα που να υπάρχει πολύς χρόνος διαθέσιμος και όχι στη διάρκεια καθημερινών δραστηριοτήτων όπως την ώρα που βλέπουν τηλεόραση, μιλούν σε φίλους ή διαβάζουν τα μαθήματά τους. Οι γονείς αγωνιούν τόσο πολύ να μιλήσουν στα παιδιά για το επικείμενο διαζύγιο που αυτό συμβαίνει βιαστικά και δίχως σκέψη. Οι γονείς συνήθως θέλουν να μιλήσουν σύντομα για να φύγει από πάνω τους το βάρος. Έτσι όμως αν δεν υπάρχει η αμέριστη προσοχή των παιδιών κατά τη διάρκεια της αναγγελίας του χωρισμού, χάνεται η ευκαιρία να τεθούν τα θεμέλια για το μέλλον της οικογένειας μετά το διαζύγιο. Τα παιδιά πρέπει να κατανοήσουν την κατάσταση που θα επικρατεί στο σπίτι μετά το διαζύγιο και να προετοιμαστούν ψυχολογικά για τη μετάβαση σε αυτή τη νέα πραγματικότητα όσο το δυνατόν πιο αναίμακτα. Όλα αυτά πρέπει να δρομολογηθούν με απώτερο σκοπό πάντοτε την ευημερία των παιδιών.

Καταληκτικά οι γονείς έχουν ένα σημαντικό βάρος να σηκώσουν στους ώμους τους όσον αφορά στην επίτευξη της ευζωΐας των παιδιών τους ανεξαρτήτως του αν είναι συμβίοι ή διαζευγμένοι. Όποιες διαφωνίες ή κόντρες και να υπάρχουν μεταξύ των γονέων, πρέπει όλα να παραμερίζονται μπροστά στο καλό των παιδιών. Έτσι τα προγράμματα που σχεδιάζουν οι γονείς για την καθημερινότητα των παιδιών πρέπει να είναι με τέτοιο τρόπο ρυθμισμένα ώστε να εξυπηρετούνται όλες οι ανάγκες και να πραγματοποιούνται όλες οι δραστηριότητες υποδειγματικά χωρίς να αλληλοεπικαλύπτονται και χωρίς να καταπατώνται όσα έχουν συμφωνηθεί μεταξύ των γονέων. Να μπορεί δηλαδή να εφαρμοστεί το γονεϊκό πρόγραμμα χωρίς περιορισμούς. Με λίγα λόγια σημαντική είναι η πρακτικότητα των προγραμμάτων.

    Βιβλιογραφία

Emery, R.E.(2007). ΟΛΗ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ. Εκδόσεις Πατάκη.

ministryofjustice. Retrieved from http://www.opengov.gr/ministryofjustice/?p=14612

Pruett, K., Pruett, Kline, M. (2013). Δύο γονείς για την ανατροφή του παιδιού. ΕκδόσειςΓΟΝ.ΙΣ

Συγγραφική ομάδα ΚΕΚ του ΕΚΠΑ.(2012). ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΩΡΙΣΜΟΥ-ΔΙΑΖΥΓΙΟΥ ΓΟΝΕΩΝ, 998 Η ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕΤΑ ΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Wallerstein, J.S., Blakeslee S.(2005). Παιδιά και διαζύγιο. Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ.