.... ΜΕΡΟΣ Β'

Κεφάλαιο 3^ο   Αίτια και Συνέπειες της ενδοοικογενειακής Βίας

3.1. Αίτια

Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα εξαιρετικά επικίνδυνο φαινόμενο και έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια και αυτό οφείλεται σε ποικίλλους παράγοντες. Πριν αναφερθούν όμως οι κύριοι γενεσιουργοί παράγοντες κακοποίησης, οι αιτίες που οδηγούν έναν άνθρωπο στην άσκηση βίας είναι συγκεκριμένοι.

Αρχικά, η βασική αιτία που ωθεί έναν άνθρωπο να ασκήσει οποιασδήποτε μορφής κακοποίησης γενικά, και ειδικά στο οικογενειακό του πλαίσιο, σχετίζεται με την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεσή του και με τα προσωπικά του βιώματα. Όσον αφορά την ψυχοσύνθεσή του, η επιθετική και κακοποιητική συμπεριφορά, ενδεχομένως να οφείλεται σε ψυχοπαθολογικά στοιχεία του δράστη, όπως η ύπαρξη μίας διαταραχής ή γενικότερα η ύπαρξη ιστορικού ψυχιατρικών διαταραχών, η συναισθηματική ανεπάρκεια ή ψυχολογικά προβλήματα γενικότερα.

Αναφορικά με τα προσωπικά βιώματα του δράστη, εννοείται το γεγονός ότι πιθανά να έχει βιώσει κάποιου είδους κακοποίησης ή έχει γίνει μάρτυρας βίαιης συμπεριφοράς κατα τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας, με αποτέλεσμα η συγκεκριμένη συμπεριφορά να θεωρείται «οικεία» στον δράστη και επομένως αποδεκτή.

Επιπροσθέτως, η δεύτερη και εξίσου σημαντική αιτία βίαιης συμπεριφοράς, αποτελεί η έλλειψη παιδείας και γενικότερα το εκπαιδευτικό και μορφωτικό επίπεδο του δράστη. Η καταφυγή του ατόμου στην βία πηγάζει απο την αδυναμία να διαχειριστεί με πιο ηθικούς και αποτελεσματικούς τρόπους τα προβλήματα και τις εντάσεις που μπορεί να προκύπτουν. Η αδυναμία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το το συγκεκριμένο άτομο δεν έχει καλλιεργηθεί επαρκώς ώστε να υιοθετήσει την αξία του σεβασμού και να αφομοιώσει την αποτελεσματική ισχύ του διαλόγου, με απόρροια την βίαιη συμπεριφορά ως την μόνη επιλογή για την επίλυση προβλημάτων.

α) παράγοντες βίαιης συμπεριφοράς κατά του συντρόφου/συζύγου

Στους γενεσιουργούς λόγους της ενδοοικογενειακής κακοποίησης του συντρόφου/συζύγου περιλαμβάνονται:

• Ανεργία, οικονομική δυσχέρεια και η ακραία φτώχεια, παράγοντες που δημιουργούν και αυξάνουν το άγχος και τον θυμό.

• Η έλλειψη παιδείας και τα στερεότυπα/προκαταλήψεις που μπορεί να οφείλονται στην έλλειψη αυτή.

• Η χρήση ναρκωτικών και αλκοολούχων ουσιών η οποία μειώνει το άγχος και επιτρέπει την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς αποβάλλοντας ταυτόχρονα την αίσθηση ευθύνης για τις συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς.

• Πολιτισμικό και πολιτιστικό υπόβαθρο του δράστη.

• Η λήψη ή η μη λήψη φαρμακευτικής αγωγής.

• Οι άκαμπτες αντιλήψεις του δράστη για τους γυναικείους και τους ανδρικούς ρόλους.

(Αρτινοπούλου Β., 2008, Βλάχου Β., 2008, Σκλάβου Κ., 2008, Δημόπουλος Χ., 2008)

β) παράγοντες βίαιης συμπεριφοράς κατά του παιδιού

Στους γενεσιουργούς λόγους της ενδοοικογενειακής κακοποίησης του παιδιού περιλαμβάνονται:

• Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (ανεργία, κακές συνθήκες διαβίωσης,φτώχεια).

• Η εξωπραγματική απαιτητικότητα από τα παιδιά που είναι αταίριαστη με το αναπτυξιακό επίπεδό τους.

• Η νοοτροπία ιδιοκτησίας του παιδιού από τον έναν ή και τους δύο γονείς.

• Η αντίληψη των γονέων ότι η αυστηρή σωματική τιμωρία είναι τρόπος ώστε να επιβληθεί η τιμωρία.

• Η θεώρηση των παιδιών που έχουν κάποια σωματική αναπηρία ή νοητική υστέρηση, ότι είναι χαμηλής αναπαραγωγικής αξίας.

• Οι διαταραγμένες σχέσεις μεταξύ των συζύγων, οι εντάσεις και οι συγκρούσεις ανάμεσά τους.

• Η χρήση ναρκωτικών και αλκοολούχων ουσιών από τον δράστη.

• Η λήψη ή η μη λήψη φαρμακευτικής αγωγής από τον δράστη.

3.2. Συνέπειες

3.2.1 Επιπτώσεις κατά του συντρόφου/συζύγου

Α) Σωματικές

Μπορεί να υπάρξουν τραυματισμοί που να απαιτούν ιατρική φροντίδα, μέχρι και την απόκτηση χρόνιων προβλημάτων υγείας. Μερικά σωματικά συμπτώματα είναι πόνοι, δυσκολίες στην αναπνοή μετά από έντονο τραυματισμό, συμπτώματα άσθματος, διατροφικές διαταραχές, έλλειψη όρεξης, απώλεια βάρους, κολικοί εντέρου, υπερένταση και αυτοάνοσα.

Β) Ψυχολογικές

Πρόκληση πανικού, θυμού, άγχους, σύγχυσης, απογοήτευσης, αίσθηση παγίδευσης, αίσθημα αναξιότητας και ανικανότητας, απουσία συναισθημάτων, έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή, διαταραχές άγχους και κατάθλιψης, διαταραχές προσωπικότητας, που μπορεί να οδηγήσουν σε περαιτέρω σοβαρές ψυχικές διαταραχές ή σκέψεις που αφορούν την απόπειρα αυτοκτονίας ή παράλογες συμπεριφορές. Επιπλέον, υπάρχει το αίσθημα της χαμηλής αυτοεκτίμησης, της απώλειας ελέγχου και της ανασφάλειας.

Στις σοβαρότερες περιπτώσεις, υπάρχει περίπτωση να γεννηθούν ψυχικές διαταραχές που να απαιτούν ψυχιατρική παρέμβαση και φαρμακευτική αγωγή. Το αίσθημα της αδυναμίας και της ανικανότητας προσδιορίζεται ως «επίκτητη αδυναμία» (M.Seligman), ένας όρος που αναφέρεται ‘στην ψυχική κατάσταση που βιώνει το θύμα, όταν μετά την έκθεσή του σε ένα αναπόφευκτο και έντονα οδυνηρό γεγονός, μαθαίνει να παραιτείται απο την προσπάθεια να αποφύγει τον πόνο, όντας αδύναμος να αντιδράσει’. Το φαινόμενο της επίκτητης αδυναμίας μπορεί να οδηγήσει σε παθητικότητα του θύματος. ( Φωτιάδου Κ., 2017, https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/koinonia/koinoniki-symperifora/3125-to-fainomeno-tis-epiktitis-adynamias-kyriaki-fotiadou.html). Η επίκτητη αδυναμία εντοπίζεται σε τρεις κυρίως συνιστώσες :

α) στα αισθήματα απογοήτευσης, κατάθλιψης και αδυναμίας,

β) στην άμβλυνση της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων της καθημερινότητας και

γ) στη σταδιακή μείωση επαρκούς αντίδρασης, η οποία οδηγεί σε παθητικότητα.

(Αρτινοπούλου Β./Φαρσεδάκης Ιακ.,2003, Χατζηφωτίου 2005, Μηλίωνη Φ., 2008)

Γ) Κοινωνικές

Οι κοινωνικές επιπτώσεις αφορούν τον στιγματισμό του θύματος που υφίσταται , είτε στον στενό οικογενειακό κύκλο είτε στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.

3.2.2 Επιπτώσεις κατά των παιδιών

Α) Σωματικές

Σωματικοί πόνοι, τραύματα που χρήζουν ιατρικής περίθαλψης, παραπληγία, μόνιμη αναπηρία, νοητική υστέρηση, βλάβες κρανίου κλπ.

Β) Ψυχολογικές

- Αναβίωση του τραύματος με πιθανές αναμνήσεις, όνειρα, παραισθήσεις-ψευδαισθήσεις

- Μετατραυματική διαταραχή άγχους (stress)

- Αποφυγή σκέψεων, συναισθημάτων και συζητήσεων που μπορεί να συνδέονται με κάποιο ψυχολογικό τραύμα

- Βίωμα απομάκρυνσης και αποξένωσης από τους άλλους

- Περιορισμένη διακύμανση του συναισθήματος

- Ευερεθιστότητα, έκρηξη θυμού, επιθετικότητα και τάσεις σύγκρουσης

- Μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολία συγκέντρωσης και προσοχής, καθυστέρηση στην εξέλιξη του λόγου, καθυστέρηση μαθησιακής ανάπτυξης

- Μειωμένη αυτοεκτίμηση, αίσθημα ανικανότητας

- Φόβος, άγχος και ανησυχία για επόμενα περιστατικά κακοποίησης

- Μειωμένη κοινωνικότητα, καθυστέρηση κοινωνικής και ψυχολογικής ανάπτυξης, έλλειψη ελέγχου, απροθυμία, απειθαρχία, άρνηση, παθητικότητα

- Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ενδέχεται να εμφανίσουν παλινδρόμηση, μεωμένη αποδοτικότητα και προβλήματα συμπεριφοράς

- Οι συνέπειες που πιθανά να προκληθούν στο παιδί ως «αμέτοχος θεατής», αφορούν στην αυτοκατηγορία του παιδιού, ότι ευθύνεται δηλαδή για την οποιασδήποτε μορφής κακοποίηση που δέχεται ένας από τους δύο γονείς και θεωρεί τον εαυτό του ανίκανο να τον προστατέψει

(World Health Organization, 2006, Δημόπουλος Χ., 2006, Στρούθος Μ., Τσίτουρα Στ.)

Ως έφηβοι πιθανά να παρουσιάσουν:

- Διαταραχές άγχους, διαταραχές διαγωγής, επιθετικότητα, αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (χρήση τοξικών ουσιών, υπερσεξουαλική διέγερση, απόπειρες αυτοκτονίας κ.α.), ψυχικές διαταραχές, διαταραχές διάθεσης, υπερκινητικότητα, αποκλίνουσα συμπεριφορά, παραβατικότητα

- Εγκατάλειψη σπιτιού

- Ψυχογενής ανορεξία ή ψυχογενής βουλιμία

- Έχοντας ως πρότυπο την βία ως μέσο επίλυσης συγκρούσεων (μίμηση), οι έφηβοι την χρησιμοποιούν και οι ίδιοι για να λυθούν τα δικά τους προβλήματα

- Δυσκολία εμπιστοσύνης

(Σαλπιστής Σ.Ν., https://www.i-psyxologos.gr/endoikogeniaki-via/ ).

Στις ψυχολογικές επιπτώσεις κατά των παιδιών περιλαμβάνεται και η δικαστική βία μεταξύ των δύο γονέων. Ειδικότερα, μιλώντας για ένα ιδιαίτερα δύσκολο και επίπονο διαζύγιο, αυτό προκαλεί ταλάντωση στο παιδί και συνιστά ψυχικό τραύμα. Το παιδί βιώνει αναπάντεχα τον φυσικό αποχωρισμό των γονέων και ταυτόχρονα την αλλαγή τόπου και χρόνου στη σχέση με τον αποξενωμένο γονέα.

Για το ίδιο, οι έννοιες διαζύγιο, επιμέλεια και επικοινωνία, είναι δυσνόητες και δεν μπορεί να κατανοήσει την αναγκαιότητά τους, νιώθοντας τις περισσότερες φορές συναισθήματα ενοχής, αποδίδοντας στον εαυτό του την ευθύνη της αποχώρησης του γονέα. Σε συνδυασμό με τα συναισθήματα ενοχής, είναι και εκείνα της εγκατάλειψης και της απόρριψης. Μη κατανοώντας λοιπόν, το τεταμένο κλίμα ανάμεσα στους δύο γονείς, το παιδί προκειμένου να διαχειριστεί την νέα κατάσταση πραγμάτων, δομεί ένα είδος «συναισθηματικού τείχους» για τον απομακρυσμένο γονέα.

Επιπροσθέτως, τα παιδιά βρίσκονται σε διεργασία σύγκρουσης «επιθυμίας-αποφυγής» για να μην νιώσουν ψυχικό πόνο. «Σε αυτό το επίμαχο χρονικό διάστημα όπου αλλάζουν κατακλυσμιαία συνήθειες, συμπεριφορές, ρόλοι και συναισθήματα, ελλοχεύει ο κίνδυνος το παιδί που θα διαβεί με τον γονέα που έχει την επιμέλεια να απομακρυνθεί ψυχολογικά και συναισθηματικά από τον γονέα που τυπικά αποχωρεί». (Mc Adams, 1998, White, 1990). ( ΚαπερώνηΜ., https://www.cnn.gr/focus/story/263737/goniki-apoxenosi-kai-pseydeis-katigories). Επιπλέον, Σύμφωνα με τη Dr Susan Heitler (2019), «η διαδικασία αποξένωσης αρχίζει με την σταδιακή ενστάλαξη αρνητικών απόψεων και συναισθημάτων στο παιδί από τον αποξενωτή γονέα για τον αποξενωμένο γονέα και όσο η γονική αποξένωση επιδεινώνεται, τόσο το παιδί ενεργεί με αυξανόμενη εχθρότητα έναντι του στοχοποιημένου γονέα, αρνούμενο τελικά οποιαδήποτε επαφή κι επικοινωνία μαζί του».

Κεφάλαιο 4^ο Αντιμετώπιση Ενδοοικογενειακής Βίας

‘«Τα πρόσωπα» της ενδοοικογενειακής βίας είναι πολλά, όπως και οι τρόποι εκδήλωσης της. Ο δρόμος απο την λεκτική βία, στην ψυχολογικής κακοποίηση και τελικά στην αφαίρεση μίας ανθρώπινης ζωής δεν είναι ιδιαίτερα μακρύς.’ (Κατσίμπα Ι. (2022), https://www.cnn.gr/ellada/longform/306558/endooikogeneiaki-via-h-oxynsi-kai-i-antimetopisi-tis ). Η ενδοοικογενειακή βία αφορά κάθε μέλος της οικογένειας ανεξαιρέτως, ‘ κάθε ευάλωτο άτομο που κάμπτεται η ατομική του ελευθερία, ανεξάρτητα από την κοινωνική, οικονομική, και μορφωτική του κατάσταση’ (Κατσίμπα Ι., (2022), https://www.cnn.gr/synenteyxeis/story/305763/panagiotaki-h-via-afora-oloys-ta-stereotypa-empodizan-toy-andres-na-katafygoyn-stin-dikaiosyni?jEeAf6378cf79ccbf41826d48b45d4d5e673=1 ).

Ο φορέας που αναλαμβάνει και μπορεί να αντιμετωπίσει τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, αποτελεί η αστυνομία ως φορέας άσκησης του επίσημου κοινωνικού ελέγχου του εγκλήματος. Η αστυνομία καλείται να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και τα έννομα αγαθά των θυμάτων και να τα προστατέψει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο ρόλος της είναι καθοριστικός, διότι είναι εκπρόσωπος της νομιμοποιημένης εξουσίας του Κράτους, διευθετεί το έγκλημα και έρχεται σε πρώτη επαφή με το θύμα (Ζιανίκα X.A., 1990). Η αστυνομία, επίσης, οφείλει να ελέγχει άμεσα και σε συνεργασία με αρμόδιους ειδικούς (ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, παιδοψυχολόγους) την βασιμότητα των καταγγελιών. Ειδικότερα, σε περιπτώσεις διαζυγίων ή εν διαστάσει γονέων είναι αναγκαίος ο άμεσος έλεγχος ώστε να μη δημιουργηθούν τετελεσμένα στην ψυχική ισορροπία του παιδιού που θα είναι δύσκολο να αποκατασταθούν στην περίπτωση που είναι ψευδείς, ενώ εάν ισχύουν όντως οι καταγγελίες να υπάρξουν άμεσα μέτρα. Ακόμη, σημαντική είναι και η διασύνδεση της αστυνομίας με τον εισαγγελέα ανηλίκων ή/ και αρμόδιου δικαστικού λειτουργού, για θέματα που αφορούν την κατοικία του παιδιού και επικοινωνία με δημόσια νοσοκομεία με ειδικά πρωτόκολλα άμεσης διερεύνησης των πραγματικών γεγονότων.

Ο ρόλος της αστυνομίας, και συγκεκριμένα το Τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας που υπάγεται στην δομή της Διεύθυνσης Γενικής Αστυνόμευσης του αρχηγείου της Ε.Α., (Κατσίμπα Ι., 2022) πέρα από την διευθέτηση του εγκλήματος, έγκειται και στην αναγκαιότητα του σεβασμού της ψυχολογικής κατάστασης του θύματος. Μεταξύ των κύριων επιδιώξεων συγκαταλέγονται : α) η προστασία των θυμάτων από εκφοβισμούς και απειλές, β) η ενημέρωσή τους σχετικά με τα υπάρχοντα προγράμματα κοινωνικής και οικονομικής υποστήριξης, γ) η παροχή και η ενημέρωση αναφορικά με ασφαλείς χώρους παραμονής ή και διαμονής και δ) η έγκαιρη πληροφόρηση για την έκβαση της υπόθεσης (Fenwick H., 1995). Επιπλέον, το αστυνομικό προσωπικό είναι υπεύθυνο για την ενημέρωση των αρμόδιων υπηρεσιών αναφορικά με την παροχή ιατροφαρμακευτικής αγωγής για τα θύματα που έχουν υποστεί σοβαρά σωματικά τραύματα.

Ειδικότερα το τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας είναι υπεύθυνο για :

• Παρακολούθηση υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας

• Μελέτη μέτρων πρόληψης και καταστολής εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας

• Συλλογή-Επεξεργασία-Τακτική τήρηση στατιστικών στοιχείων

• Σχεδιασμός και ανάπτυξη δράσεων που αφορούν στην πιο εύκολη καταγγελία περιστατικών

(Κατσίμπα Ι., (2022), https://www.cnn.gr/ellada/longform/306558/endooikogeneiaki-via-h-oxynsi-kai-i-antimetopisi-tis) .

Επιπροσθέτως, εκτός από το νομικό πλαίσιο που αντιμετωπίζει τέτοιου είδους περιστατικά και οφείλει να προστατεύει το θύμα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, σημαντικό είναι να τονιστεί ότι το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας οφείλει να αντιμετωπιστεί και από το κοινωνικό πλαίσιο. Η ουσιαστική παιδεία αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την μείωση και την εξάλειψη της επιθετικότητας και των περιστατικών κακοποίησης. Η εσωτερική καλλιέργεια, η αξία του σεβασμού και η αξία της επικοινωνιακής διαδικασίας που προσφέρει ο διάλογος, αποτελούν προϋπόθεση για τη δημιουργία μίας υγιούς συντροφικής σχέσης και κατ’επέκταση υγιούς σχέσης γονέων και παιδιού.

Ειδικότερα, για την αντιμετώπιση και την πρόληψη της κακοποίησης που αφορά τα παιδιά, είναι σημαντική η επικοινωνία με αυτά για να μπορούν να αναγνωρίζουν κακοποιητικές συμπεριφορές και να προφυλάσσονται από αυτές. Η διαπαιδαγώγηση των παιδιών αφορά και τους ενήλικες που είναι οι κύριοι φροντιστές τους και οφείλουν να τους μεταδώσουν κάποιες βασικές συμβουλές όπως :

• Συζήτηση για τα μέρη του σώματος με το πραγματικό τους όνομα

• Συζήτηση για τα όρια και την σημασία τους και εξήγηση ότι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τα παραβιάσει

• Συνεχής υπενθύμιση πως το σώμα είναι δικό τους και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να το αγγίζει

• Παρατήρηση και προσοχή σε οποιαδήποτε αλλαγή στην συμπεριφορά των παιδιών (Κατσίμπα Ι., (2022) https://www.cnn.gr/ellada/longform/306558/endooikogeneiaki-via-h-oxynsi-kai-i-antimetopisi-tis ).

Συμπεράσματα

Τα εξεταζόμενα φαινόμενα της παρούσας εργασίας, που αποτέλεσε η βία γενικά και η ενδοοικογενειακή βία ειδικά, πρόκειται για φαινόμενα που είναι χρόνια και σύνθετα, κι αν δεν ληφθούν μέτρα αντιμετώπισης, όχι μόνο νομικά αλλά κυρίως κοινωνικά, θα συνεχίζουν να υφίστανται όλο και περισσότερο. Δεν αρκεί μόνο η ποινικοθεραπευτική αντιμετώπιση, χρειάζεται ιδιαίτερη πρόληψη και κατάλληλη ενημέρωση για τις συνέπειες που μπορεί να προκληθούν από τις δύο αυτές πολυσήμαντες και πολυχρησιμοποιημένες έννοιες. Η εσωτερική και πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου σε συνδυασμό με την κατάλληλη παιδεία είναι προϋποθέσεις για υγιείς διαπροσωπικές, γονεϊκές σχέσεις που θα βασίζονται στον αλληλοσεβασμό και στην αλληλοκατανόηση.

Επιπλέον, η γνώση για την άμεση διερεύνηση και αντιμετώπιση πέραν της καταστολής θα δράσει και προληπτικά σε πολλές περιπτώσεις.

Τέλος, ιδιαίτερη σημασία οφείλεται να δοθεί στην ενημέρωση των παιδιών για την πρόληψη τους από δυσμενείς καταστάσεις και βίαιες συμπεριφορές που είναι ικανές να στιγματίσουν την ψυχική τους υγεία και ευημερία εν αεί.

    Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

1. Αρτινοπούλου Β., “Πολιτικές πρόληψης και αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας”, σε Μηλιώνη Φ., “Ενδοοικογενειακή βία – Προοπτικές μετά το ν. 3500/2006”, Πρακτικά Επιμορφωτικής Ημερίδας 28-6-2007 του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών του Τμήματος Νομικής Πανεπιστημίου Αθηνών, έκδ. Σάκκουλα, 2008, σ. 51-65.

2. Αρτινοπούλου Β./Φαρσεδάκης Ιακ., “Ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών”, Πρώτη Πανελλαδική Επιδημιολογική ΄Ερευνα, Κ.Ε.Θ.Ι., Αθήνα, 2003, σ. 37-38, 124-126.

3. Βλάχου Β., “Η βία κατά των γυναικών – Ερευνητικά δεδομένα – Σύγχρονοι προβληματισμοί”, Ποινική Δικαιοσύνη, 2006, σ. 472-474.

4. Δημόπουλος Χ., “Το σχέδιο νόμου για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας”, Ποινική Δικαιοσύνη, 2006, σ. 1046.

5. Δημόπουλος Χ., “Το σχέδιο νόμου για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας”, Ποινική Δικαιοσύνη, 2006, σ. 1040-1051.

6. Δημόπουλος Χ., “Εγκλήματα της γενετήσιας εκμετάλλευσης ανηλίκων – Εμπορία – Πορνογραφία – Κατάχρηση σε ασέλγεια”, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2006.

7. Δημοπούλου Χ., Το σχέδιο του νόμου, ‘Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας’, Ποινική Δικαιοσύνη, 2006, σ.1044..

8. Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Ευρετήριο Ισχύουσας Νομοθεσίας για την Κακοποίηση και Παραμέληση Παιδιών.

9. Μανωλεδάκη Ι., ‘Το έννομο αγαθό ως βασική έννοια του Ποινικού Δικαίου’ , 1998, σ.93.

10. Μηλιώνη Φ., “Η γυναίκα θύμα – δράστις και η προληπτική αξία των προγραμμάτων για βίαιους άνδρες”, σε Μηλιώνη Φ., “Ενδοοικογενειακή βία – Προοπτικές μετά το ν. 3500/2006”, Πρακτικά Επιμορφωτικής Ημερίδας 28-6-2007 του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών του Τμήματος Νομικής Πανεπιστημίου Αθηνών, έκδ. Σάκκουλα, 2008, σ. 285.

11. Πανούσης Γ. , ‘ Το μήνυμα στην εγκληματολογία’ , εκδ. Σάκκουλα, 1995

12. Σκλάβου Κ., “Ενδοοικογενειακή βία και κοινωνική ένταξη αλλοδαπών γυναικών”, έκδ. 2008, σ. 37-39

13. Στρούθος Μ., “Η παιδοψυχιατρική εκτίμηση του παιδιού θύματος, η ψυχιατροδικαστική έκθεση και οι προβληματισμοί ενός παιδοψυχιάτρου”, σ. 61-67

14. Τσίτουρα Στ., “Κακοποίηση και παραμέληση των παιδιών από τους γονείς και άλλους που τα φροντίζουν”, σ. 45-59

15. Υψηλάντη Σ., ‘Το «σύνδρομο του αμέτοχου θεατή» και οι επιπτώσεις του στον ψυχισμό του παιδιού’, 2017.

16. Χατζηφωτίου Σ., ‘Ενδοικογενειακη βία κατά των γυναικών και παιδιών’, εκδ. Τζιόλα 2005, σ. 30-37

Ξενόγλωσση

1. Pruett K. & Pruett M. K., «Δύο γονείς για την ανατροφή του παιδιού», εκδ. ΓΟΝ.ΙΣ

2. WHO, Report of the Consultation on Child Abuse Prevention, Geneva, σελ. 15, 29-31 Μαρτίου, Document WHO/HSC/PVI/99.1, 1999.

1. World Health Organization, 2006, “Preventing Child Maltreatment : a guide to taking action and generating evidence” (“Πρόληψη Παιδικής Κακοποίησης: οδηγός δράσης και τεκμηρίωσης”), που μεταφράστηκε και τυπώθηκε στο πλαίσιο του έργου «Ενημέρωση, Ευαισθητοποίηση και Αλληλεπίδραση Τοπικών Αρχών, Κοινωνικών Υπηρεσιών Δήμων, Εκπαιδευτικών και Γονέων, για την Πρόληψη της Παιδικής Κακοποίησης» και εντάσσεται στο υπ' αριθμ. 204392/12/12/2007 εγκριθέν Υποέργο του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων, συγχρηματοδοτούμενο από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

Ιστότοποι

1. Άρθρο 308 - Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019) - Σωματική βλάβη, 2021,https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/n-4619-2019/arthro-308-poinikos-kodikas-nomos-4619-2019-somatiki ).

2. Άρθρο 310 - Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019) - Βαριά σωματική βλάβη, 2021 https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/n-4619-2019/arthro-310-poinikos-kodikas-nomos-4619-2019-varia.

1. Άρθρο 330 - Ποινικός Κώδικας - Παράνομη βία, 1951 https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/pk/arthro-330-poinikos-kodikas-paranomi.

2. Άρθρο 333 - Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019) – Απειλή, 2019 https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/n-4619-2019/arthro-333-poinikos-kodikas-nomos-4619-2019-apeili.

3. Άρθρο 336 - Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019) – Βιασμός, 2021, https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/n-4619-2019/arthro-336-poinikos-kodikas-nomos-4619-2019-viasmos.

4. Βία κατά των γυναικών: Πανευρωπαϊκή έρευνα https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2014-vaw-survey-factsheet_el.pdf.

5. Ελληνική Αστυνομία Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=2030&Itemid=421&lang .

6. Θεοδοσόπουλος Ν., ‘Τα σημάδια της Συναισθηματικής Κακοποίησης’ https://nasost.com/ta-simadia-tis-synaisthimatikis-kakopoihshs/.

7. Καπερώνη Μ., https://www.cnn.gr/focus/story/263737/goniki-apoxenosi-kai-pseydeis-katigories, 2021.

8. Κατσίμπα Ι., ‘Ενδοοικογενειακή βία: η όξυνση και η αντιμετώπισή της’ https://www.cnn.gr/ellada/longform/306558/endooikogeneiaki-via-h-oxynsi-kai-i-antimetopisi-tis, 2022.

9. Κατσίμπα Ι., ‘Παναγιωτάκη: Η βία αφορά όλους - Τα στερεότυπα εμπόδιζαν του άνδρες να καταφύγουν στην Δικαιοσύνη’, https://www.cnn.gr/synenteyxeis/story/305763/panagiotaki-h-via-afora-oloys-ta-stereotypa-empodizan-toy-andres-na-katafygoyn-stin-dikaiosyni?jEeAf6378cf79ccbf41826d48b45d4d5e673=1, 2022.

10. Κέντρο ερευνών για θέματα ισότητας, Η βία κατά των γυναικών σε αριθμούς, 2020 https://www.kethi.gr/nea/i-bia-kata-ton-gynaikon-se-arithmoys-0.

11. Κόντζηλα Μ., ‘Η ψυχολική βία στα παδιά’ https://www.paidiatriki.gr/h_cuxologiki_bia_sta_paidia_/.

12. Μαξούρη Α., ‘Αυτά συμβαίνουν όταν το παιδί βλέπει την αγάπη και τη βία στο ίδιο πρόσωπο’ https://www.news4health.gr/ygeia/11775/afta-symvainoun-otan-to-paidi-vlepei-tin-agapi-kai-ti-via-sto-idio-prosopo, 2021.

13. Μπίλα Ε., ‘ Η σεξουαλική βία στην συντροφική σχέση’ https://psychoedu.gr/sexualiki-via/.

14. Μπουλούτζα Π.,‘Η βία κατά των παιδιών αποσιωπάται’ https://www.kathimerini.gr/society/911954/i-via-kata-paidion-aposiopatai/, 2017.

15. Οικονομάκου Μ.,‘Νοσηρή γονεϊκή αγάπη: Το σύνδρομο Μινχάουεζεν δια αντιπροσώπου’, https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxikis-ygeias/psyxotherapeia/gia-eidikoys/7055-nosiri-goneiki-agapi-to-syndromo-minxaouzen-dia-antiprosopou.html, 2019.

16. Παπαϊωάννου Γ., ‘Γιατί τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας δε ζητούν βοήθεια - Τέσσερις ειδικοί εξηγούν’ https://www.news4health.gr/ygeia/13010/giati-ta-thymata-endooikogeneiakis-vias-de-zitoyn-voitheia-tesseris-eidikoi-eksigoyn , 2022

17. Σαλπιστής Σ., ‘Ενδοοικογενειακή βία : συμπτώματα και συνέπειες στο παιδί’ https://www.i-psyxologos.gr/endoikogeniaki-via/ .

18. Υψηλάντη Σ., ‘Το «σύνδρομο του αμέτοχου θεατή» και οι επιπτώσεις του στον ψυχισμό του παιδιού’ http://workwithcolor.gr/to-syndromo-tou-ametoxou-theati-kai-oi-epiptoseis-tou-ston-psyxismo-tou-pediou/, 2017.

19. Φωτιάδου Κ., ‘Το φαινόμενο της επίκτητης αδυναμίας’ https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/koinonia/koinoniki-symperifora/3125-to-fainomeno-tis-epiktitis-adynamias-kyriaki-fotiadou.html, 2017.

20. Χατζηπαναγής Α.,https://www.paidiatros.com/neogennito-vrefos/ygeia/syndromo-anataraxis-morou

21. Χιουρέα Ρ., ‘ΓΟΝΕΪΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ: Σημάδια που δείχνουν ότι ένα παιδί παραμελείται από τους γονείς του’ , http://www.chiourea.gr/2016/03/blog-post_5.html

22. Catherine J. Simonelli & Kathleen M. Ingram, 1998, ‘Psychological Distress Among Men Experiencing Physical and Emotional Abuse in Heterosexual Dating Relationships’, https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/088626098013006001?fbclid=IwAR26JrEPlHyqiFEJKD_VWpjZBXvABA3bn4QFzELrUhKnUK-Y1lQb9TduIkg

23. Dr. Kevin Fleming, Ph.D., ‘DSM-5 Category: Somatic Symptom and Related Disorders’https://www.theravive.com/therapedia/factitious-disorder-dsm--5-300.19-(f68.10)

24. https://www.gonis.gr/

25. https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/n-4619-2019/arthro-308-poinikos-kodikas-nomos-4619-2019-somatiki,2021.

26. https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/n-4619-2019/arthro-310-poinikos-kodikas-nomos-4619-2019-varia, 2021.

27. https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/pk/arthro-330-poinikos-kodikas-paranomi,1951

28. https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/n-4619-2019/arthro-333-poinikos-kodikas-nomos-4619-2019-apeili,2019

29. https://www.lawspot.gr/nomika-nea/goniki-apoxenosi-kai-pseydeis-katigories-diadiktyaki-meleti-vasei-erotimatologioy, 2020.

Στυλιανή Αναστασοπούλου  Κοινωνική Ανθρωπολόγος

Αθήνα, 2022

Η παρούσα εργασία διεξάχθηκε κατά τη διάρκεια της τρίμηνης πρακτικής άσκησης το έτος 2022 στον φορέα ‘ΓΟΝ.ΙΣ Φορέας Κοινωνικής Φροντίδας’, για του μήνες Σεπτέμβριο έως Δεκέμβριο του έτους 2022.