Σε συνέχεια του άρθρου «Πότε να μιλήσω στα παιδιά για το διαζύγιο;», έρχεται το παρόν κείμενο, το οποίο θα επιχειρήσει να απλοποιήσει κάπως την πραγματικά δύσκολη στιγμή που οι γονείς μιλάνε στα παιδιά για την απόφασή τους να χωρίσουν. Πολλές φορές οι γονείς μπροστά στο φόβο και την αγωνία τους για το πώς θα αντιδράσουν τα παιδιά στην ανακοίνωση του διαζυγίου αναβάλλουν διαρκώς αυτή τη στιγμή μέχρι που φτάνει ο ένας γονιός να φεύγει από το σπίτι.
«Και τότε τα παιδιά το καταλαβαίνουν από μόνα τους…».
Όσο αμήχανο κι αν σας φαίνεται να μιλάτε στα παιδιά για τη σχέση σας με τον/την πατέρα/μητέρα τους, όσο οδυνηρό κι αν είναι για αυτά και για εσάς η ανακοίνωση του διαζυγίου και όσο δύσκολο είναι να δώσετε από κοινού κάποιες εξηγήσεις, είναι κάτι που το έχουν πραγματική ανάγκη.
Τι χρειάζεται να περιλαμβάνει η συζήτηση των γονιών με τα παιδιά
Τα παιδιά θα πρέπει να λάβουν κάποιες πληροφορίες που για την διευκόλυνση του αναγνώστη θα τις χωρίσουμε σε δύο επίπεδα: το πρακτικό και το συναισθηματικό/ψυχολογικό.
Στο πρακτικό επίπεδο οι γονείς θα πρέπει να ανακοινώσουν το γεγονός: ότι δε θα μένουν πλέον μαζί στο ίδιο σπίτι και ότι από (τότε……) ο ένας γονιός θα μετακομίσει σε άλλο σπίτι. Αυτό θα πρέπει να αναλυθεί στο κατά πόσο επηρεάζει τα ίδια τα παιδιά. Δηλαδή, που θα μένουν τα παιδιά, με ποιο γονιό, πότε και πως θα επικοινωνούν με τον άλλο γονιό και αν θα αλλάξει κάτι στο καθημερινό τους πρόγραμμα, το σχολείο ή τις λοιπές δραστηριότητές τους. Όπως γίνεται φανερό οι γονείς όταν θα κάνουν αυτή τη συζήτηση θα πρέπει να έχουν συμφωνήσει –έστω και δοκιμαστικά- στα παραπάνω θέματα.
Σε συναισθηματικό/ψυχολογικό επίπεδο υπάρχουν κάποιες απλές προτάσεις, οι οποίες βοηθούν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν το σοκ και την ανασφάλεια που προκαλεί το διαζύγιο των γονιών.
Είναι σημαντικό και πρέπει να ειπωθεί ότι οι δύο γονείς συνεχίζουν να τα αγαπούν, να είναι δίπλα τους και να τα φροντίζουν και ότι αυτό δε θα αλλάξει με το διαζύγιο. Δεν είναι κάτι αυτονόητο, ούτε φαίνεται μόνο από τις πράξεις. Τα παιδιά σε μια τέτοια στιγμή κυριεύονται από ανησυχίες και οι γονείς χρειάζεται να τα καθησυχάσουν.
Επίσης χρειάζεται να ειπωθεί ότι τα παιδιά μπορούν να αγαπάνε και τους δύο γονείς ανεξάρτητα από το γεγονός ότι μεταξύ τους –ο μπαμπάς και η μαμά- δεν αγαπιούνται όπως πριν. Αυτό είναι σημαντικό γιατί δείχνει στα παιδιά ότι δε χρειάζεται να διαλέξουν πλευρά, ούτε ότι ο ένας γονιός θα πληγωθεί αν αγαπάνε και τον άλλον.
Είναι ακόμη βοηθητικό να βεβαιωθούν τα παιδιά ότι οι δύο γονείς εξακολουθούν να είναι ο μπαμπάς και η μαμά τους και ότι αυτό δε θα αλλάξει επειδή χωρίζουν. Είναι μια ακόμη πρόταση που ενισχύει την κατανόησή τους ότι η σχέση μεταξύ γονιού και παιδιών είναι ασφαλής και διατηρείται. Ίσως μάλιστα θα μπορούσατε να τα καθησυχάσετε και για τις υπόλοιπες σημαντικές σχέσεις, όπως π.χ. με τους παππούδες, τα ξαδέρφια, κλπ.
Ένα άλλο σημείο, αφορά την ευθύνη του διαζυγίου. Πρέπει να ξεκαθαρίσουν οι γονείς ότι η απόφαση του χωρισμού είναι αποκλειστικά δική τους και ότι δεν είχε καμία σχέση με κάτι που έκαναν τα παιδιά. Αρκετά συχνά τα παιδιά –ακόμη και χωρίς να το λένε- να πιστεύουν ότι ευθύνονται αυτά για το χωρισμό και ότι οι γονείς δε θα είχαν χωρίσει εάν ήταν π.χ. πιο φρόνιμα.
Στην ίδια λογική θα πρέπει να αναφέρουν οι γονείς ότι η απόφαση αυτή λαμβάνεται μόνο από τους ενήλικες και ότι δε μπορούν, ούτε περιμένουν να κάνουν κάτι τα παιδιά για να αλλάξει αυτό. Εδώ διαχωρίζονται τα θέματα που χειρίζονται οι ενήλικες και ανακουφίζονται τα παιδιά από πιθανές φαντασιώσεις ότι μπορούν να επανενώσουν τους γονείς τους.
Τα παραπάνω αποτελούν ένα μικρό κατάλογο που ευελπιστεί να βοηθήσει τους γονείς στην προετοιμασία τους για τη δύσκολη συζήτηση. Στόχος του κειμένου είναι η διευκόλυνση των γονέων μέσα από μια απλοποιημένη παρουσίαση. Την ίδια απλότητα χρειάζονται και τα παιδιά. Χρειάζονται τις απαραίτητες πληροφορίες, μέσα από λέξεις και νοήματα που ανταποκρίνονται στην ηλικία και το επίπεδο ωριμότητάς τους:
«Η μαμά κι ο μπαμπάς σε αγαπούν πολύ και θα συνεχίσουν να σε αγαπούν και αφού χωρίσουν».
«Θα συνεχίσουμε να σε φροντίζουμε και οι δύο και θα μπορείς να μιλάς και με τους δύο και αφού φύγει ο/η μπαμπάς/μαμά από το σπίτι».
«Δεν φταις εσύ για το διαζύγιο και δε μπορείς να κάνεις κάτι γι αυτό».
Αυτές είναι μερικές φράσεις που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε. Δεν είναι όμως για μία φόρα και τελείωσε. Θα χρειαστεί να επαναλάβετε το νόημά τους αρκετές φορές. Άλλωστε τα παιδιά, ειδικά τα μικρότερα σε ηλικία δεν έχουν τη δυνατότητα να αφομοιώσουν άμεσα όλες αυτές τις πληροφορίες. Ας είστε λοιπόν ανοικτοί στο να προσφέρετε ξανά και ξανά αυτήν την επιβεβαίωση και την ανακούφιση που χρειάζονται τα παιδιά σας ακόμη κι αν κάποια σημεία σας φαίνονται αυτονόητα.
Η σειρά των άρθρων για το πώς να μιλήσουν οι γονείς στα παιδιά για το διαζύγιο δεν τελειώνει εδώ. Έχουμε δώσει κατευθύνσεις για το πότε και το τι. Μένει μια σημαντική ερώτηση: «το γιατί». Μια ερώτηση που φυσικά κάνουν τα παιδιά και που δείχνει να δυσκολεύει περισσότερο από όλα τους γονείς.
Γ. Σταμούλος
Msc Συνθετική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία
