Ψ
Το ποσοστό των υπέρβαρων παιδιών τα τελευταία 13 έτη αυξήθηκε περίπου 30% (ήταν 19,5% το 1997 και 26% το 2009!!!) σε αστικές και αγροτικές περιοχές και είναι, δυστυχώς, ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.
Παράλληλα η φυσική κατάσταση των μαθητών Δημοτικού την τελευταία δεκαετία μειώθηκε περισσότερο από 5%. Η μείωση αυτή αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων κατά 150% περίπου!!
Η τραγική αυτή αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας συνδέεται άμεσα με την έλλειψη άσκησης αλλά και την κακή διατροφή. Όπως διαπιστώνεται από την έρευνα πολλά παιδιά στη χώρα μας έχουν αποκτήσει συνήθειες καθιστικής ζωής πριν ακόμη μπουν στην εφηβεία.

Ειδικότερα:

- Μόνο το 45% των παιδιών παίζει εκτός σπιτιού, έστω και λίγο κάθε μέρα, ενώ το 90% αυτών βλέπει τηλεόραση συχνά ή κάθε μέρα κατά τη διάρκεια της εβδομάδας.
- Μόνο το 72% των αγοριών και το 56% των κοριτσιών πληρούν τις διεθνείς συστάσεις για σωματική δραστηριότητα, δηλαδή ασκούνται περισσότερο από μια ώρα την ημέρα (60 λεπτά ημερησίως).

Παχυσαρκία & έλλειψη άσκησης δημιουργούν μια πολύ επικίνδυνη συνθήκη όχι μόνο για την παιδική ηλικία αλλά και την ενήλικη ζωή μετέπειτα. Έχει διαπιστωθεί ότι συμβάλλει στην ανάπτυξη ασθενειών, όπως οι καρδιοπάθειες και ο διαβήτης τύπου 2 και μειώνει το προσδοκώμενο όριο ζωής μέχρι και 13 χρόνια.

Από παλαιότερες έρευνες για την παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα είχε καταδειχθεί ότι περίπου τα μισά παχύσαρκα παιδιά έχουν τουλάχιστον έναν γονιό παχύσαρκο, ενώ εκτιμάται ότι περίπου ένα στα τρία παιδιά θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες.

Αυτά είναι τα «θλιβερά συμπεράσματα», όπως αναφέρουν οι αναλυτές, της πρόσφατης έρευνας στην Ελλάδα. Ποιοι είναι όμως οι ψυχολογικοί παράγοντες που συντελούν στην αύξηση βάρους παιδιών και εφήβων και ποιες οι συνέπειες της παχυσαρκίας στην ψυχολογία τους;

Αιτίες

Οι διατροφικές συνήθειες των γονιών, δηλαδή το είδος φαγητού που καταναλώνεται στο σπίτι, η ποσότητα, οι ώρες φαγητού, κλπ είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για τις κακές διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Όμως σε συνέχεια αυτών ή και εντελώς ανεξάρτητα ένα παιδί μπορεί να αυξήσει την πρόσληψη τροφής και για καθαρά ψυχολογικούς λόγους όπως:

Η έντονη απουσία των γονιών από το σπίτι, ειδικά στις ώρες φαγητού. Το παιδί βιώνει μοναξιά ή και εγκατάλειψη, βρίσκει παρηγοριά στο φαγητό και αναπτύσσει κακές διατροφικές συνήθειες με στόχο να καλύψει συναισθηματικές ανάγκες (ικανοποίηση, ασφάλεια, έλεγχο, μείωση της ανησυχίας και του ψυχικού πόνου).
Η απόρριψη από τον ένα ή και τους δύο γονείς ότι δεν είναι αρκετά καλό (καλό παιδί, καλός μαθητής, καλός γιος ή κόρη, κ.ο.κ) ,η αίσθηση ότι δεν αξίζει και πολλά, δηλαδή η χαμηλή αυτοεκτίμηση. «Αφού ότι κι αν κάνω δεν είμαι και τόσο καλός/η, ας φάω τουλάχιστον να το ευχαριστηθώ». Η πρόσληψη τροφής καλύπτει και σ’ αυτήν την περίπτωση συναισθηματικές ανάγκες.
Η κατάθλιψη ή η αίσθηση ματαιότητας ή ο ψυχικός πόνος. Η έλλειψη ουσιαστικής σχέσης αγάπης και αποδοχής από τους γονείς και την ευρύτερη οικογένεια, τ ης ανοιχτής εκδήλωσης της αγάπης, της δημιουργίας ενός περιβάλλοντος ασφάλειας και σταθερότητας, της οριοθέτησης που πατά πάνω σε νοιάξιμο και όχι σε κατάχρηση εξουσίας, μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά ψυχικά ελλείμματα στο παιδί. Και πάλι το παιδί μπορεί να καταφύγει στην αυξημένη λήψη τροφής «για να γλυκάνει τον πόνο του» όπως ομολογεί η παροιμία.
Το άγχος να είναι «καλό παιδί», ίσως το μεγαλύτερο βάρος που κουβαλούν τα περισσότερα παιδιά των δυτικών κοινωνιών, «σωστό», «όπως πρέπει», καταπιέζοντας συχνά την ιδιοσυγκρασία του, τα θέλω και τις ανάγκες του για να χωρέσει στο πρότυπο του καλού παιδιού που ζητάει το περιβάλλον από αυτό.
Μια σημαντική απώλεια ανθρώπου ή και ζώου ακόμα, η οποία δεν έχει δουλευτεί και παραμένει ανοιχτή πληγή στον ψυχισμό του παιδιού.
Καταθλιπτικό γονέα ή γενικώς απαισιόδοξο και παθητικό. Το παιδί ενδέχεται να αναπαράξει τη στάση ζωής και να «οχυρωθεί» πίσω από το φαγητό.
Συνέπειες

Οι περισσότεροι ψυχικοί παράγοντες που αναφέρθηκαν μπορεί να είναι και αποτελέσματα της παχυσαρκίας ενός παιδιού ή εφήβου. Έτσι, παραδείγματος χάριν, το παχύσαρκο παιδί έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και αισθάνεται κατώτερο των φίλων και συμμαθητών του. Η αίσθηση αυτή μπορεί να συντελέσει στη δημιουργία συμπλεγμάτων και κατάθλιψης, κυρίως κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Ότι αποτελεί βασική ανάγκη και απόλαυση της παιδικής κι εφηβικής ηλικίας, όπως το παιχνίδι και η άσκηση (ποδόσφαιρο με φίλους, κυνηγητό, σκοινάκι, κ.ο.κ.) γίνεται πηγή άγχους αφού το παχύσαρκο παιδί συχνά, δεν επιτυγχάνει στη γυμναστική και τα ομαδικά παιχνίδια τις επιδόσεις των συμμαθητών του, με συνέπεια εκτός των άλλων, να είναι λιγότερο δημοφιλές κι αποδεκτό στις συντροφιές. Ή ένα παιδί ψυχικά αποσυρμένο που προσπαθεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του μέσα από το φαγητό, μπορεί να «βολέψει» τον γονέα που δεν ξέρει πώς να σχετιστεί ουσιαστικά και να μοιραστεί συναισθήματα και δημιουργικό χρόνο με το παιδί του.

Άλλες συνέπειες μπορεί να είναι η μειωμένη κοινωνικοποίηση, η δυσκολία επαφής και μετέπειτα καλής σχέσης με το άλλο φύλο, η πιθανότητα ανάπτυξης διατροφικών διαταραχών (βουλιμία, νευρική ανορεξία), η έλλειψη στόχων ζωής.

Μερικές βασικές συμβουλές

Δώστε στο παιδί σας αγάπη άνευ όρων! Η αγάπη δεν σχετίζεται με ικανότητες, επιτεύγματα, χαρακτηριστικά. Αγαπήστε το παιδί για αυτό που είναι και δείξτε το με κάθε τρόπο, λεκτικό και μη λεκτικό.
Κάνετε πράγματα μαζί. Βοηθήστε το να γίνει δημιουργικό, ενεργητικό, να αξιοποιήσει τις δεξιότητες και τις κλίσεις του. Παίξτε μαζί μέσα ή έξω από το σπίτι, αθληθείτε, ζωγραφίστε, πάτε θέατρο, σινεμά, ανεβείτε στο βουνό, κάνετε ποδήλατο…. Υπάρχουν εκατοντάδες πράγματα να κάνετε με το παιδί σας. Διαλέξτε όποια ταιριάζουν και σε σας και στο παιδί. Συμφωνείστε μαζί του, μην του επιβάλετε αυτό που εσείς θέλετε.
Ακούστε τι έχει να πει. Αν μέχρι σήμερα δεν ακούγατε δώστε τώρα χώρο στο παιδί να βρει το κουράγιο να αρχίσει να μιλάει για τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τα θέλω του. Συζητήστε με κατανόηση τα παράπονά του για εσάς. Ανοίξτε δίοδο ουσιαστικής επικοινωνίας με το παιδί σας.
Βάλτε όρια. Τα παιδιά και οι νέοι χρειάζονται όρια για να νιώθουν ασφαλείς και για να μπορούν τα ίδια μετά να οριοθετούν τον εαυτό τους. Πχ σε σχέση με τη διατροφή μπορεί να μπει όριο ότι τα γλυκά καταναλώνονται ως το απόγευμα ή ότι στο σχολείο καταναλώνει το κολατσιό που έχει πάρει από το σπίτι.
Δείτε την ομορφιά του! Αναγνωρίστε ανοιχτά τα καλά του στοιχεία, εξωτερικά και εσωτερικά. Βοηθείστε το να δει τα χαρίσματά του και να νιώσει καλά με τον εαυτό του. Επιβραβεύστε τις προσπάθειές του, πείτε μπράβο χωρίς να το τσιγκουνεύεστε.
Ένα παιδί που μεγαλώνει με αγάπη σε μια οικογένεια που επιτρέπει τη ροή στην επικοινωνία, μοιράζεται χρόνο & δραστηριότητες, υποστηρίζει και επιβραβεύει την φυσική ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του παιδιού, βάζοντας το πλαίσιο στο οποίο θα γίνουν όλα αυτά, έχει λίγες πιθανότητες να γίνει παχύσαρκο και πολλές να μειώσει σημαντικά το βάρος του (σε συνδυασμό με σωστή διατροφή) στην περίπτωση που ήδη είναι.

Η παχυσαρκία είναι μια σοβαρή παιδική ασθένεια. Απαιτεί ως εκ τούτου, όπως και όλες οι υπόλοιπες, τη συνδρομή σας για να γίνει καλά το παιδί σας. Αν δεν ξέρετε πως, πράγμα πολύ φυσικό, απευθυνθείτε σε κάποιον διατροφολόγο/ διαιτολόγο και / ή σε ψυχολόγο.

Λύσεις υπάρχουν πάντα, αρκεί να τις προσεγγίσουμε!

*Το άρθρο αυτό αναδημοσιεύεται στο ιστότοπο του ΓΟΝ.ΙΣ. με άδεια της Συγγραφέως

Ειρήνης Ντάκου Ψυχοθεραπεύτρια ΒΑ & MSc Ψυχολογίας,

Εκπαίδευση στη Συστημική Θεραπευτική Προσέγγιση

Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού

(με Πιστοποίηση για χρήση ψυχομετρικών τεστ)

Εθελόντρια ειδικός στο κέντρο στήριξης οικογενειακών σχέσεων του Συλλόγου ΓΟΝ.ΙΣ

Ευχαριστούμε θερμά την εθελόντρια μας για την ευγενική παραχώρηση.

|